Asset 14

Kijken waar ik niet kijken kan

Ieder jaar wordt op de TENT Academy Awards de crème de la crème van de eindexamen video's, films en animaties gepresenteerd. Maartje heeft alvast een favoriet.

De grootste uitdaging aan afstuderen aan de kunstacademie is dat je ervoor moet zorgen dat jouw werk er niet uitziet als een afstudeerwerk. De kijker mag niet zien dat je een heel jaar geworsteld hebt (drie kilo afgevallen en je rookt weer), dat je letterlijk alle docenten op de academie (en op het dieptepunt zelfs je ouders) om advies hebt gevraagd, dat je de laatste weken op je laptop in slaap bent gevallen en gister nog droomde dat je werd opgegeten door een groot scheermes uit Final Cut Pro.

Wanneer ik op de afstudeerexpositie van de Gerrit Rietveld Academie het werk van Rachel Heemskerk bekijk, valt me gelijk iets op. Dit is de eerste ruimte die niet aanvoelt als een klaslokaal. Tegen de muur leunen twee levensgrote foto’s waarop een jongetje en een meisje de handstand doen, rechts daarvan zijn aantekeningen op de muur gekalkt die doen denken aan de film A Beautiful Mind (maar dan minder wiskundig). Tegen de andere wand hangt een televisie die me automatisch naar zich toe trekt. Ik zie een vreemde jongen met een grote kralenketting om zijn nek, in een nog vreemder decor. Het is duidelijk een huiskamer op een set, er staat een zetel, een tafeltje en een schemerlamp, maar verder is het heel duidelijk een filmset: het meubilair is er, maar de kamer heeft geen muren.

Kijken waar ik niet kijken kan (2013) Rachel Heemskerk

Rachel Heemskerk is afgestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie met een project over een jongen die ze al haar hele leven kent, maar met wie zij steeds moeilijker contact kan maken. Die jongen is haar broer. Deze zoektocht naar contact komt in alle onderdelen van de installatie Kijken waar ik niet kijken kan naar voren, maar de vier minuten durende film speelt de hoofdrol. Het is een rustige film, geschoten vanuit één standpunt, mooi belicht en met helder geluid, toch word ik onrustig als ik ernaar kijk. Zowel de vragen die Rachel stelt, als de antwoorden die haar oudere broer Ralph geeft, maken me ongemakkelijk.

In gesprek met Rachel kom ik erachter dat ze het vreemde decor heeft opgebouwd met spulletjes uit haar eigen huis, “vertrouwde dingen om hem op zijn gemak te stellen.” Op de achterwand hangt een schilderij dat Ralph zelf heeft gemaakt. Toch blijft de jongen onrustig. Hij lijkt haar vragen niet te horen, verzandt in associatieve rants over Buma Stemra en Napoleon. Het enige rustpunt in beeld is de grote mok thee in zijn handen. “Dat was een idee van mijn moeder, warme dranken helpen het gemoed”, vertelt Rachel.

Kijken waar ik niet kijken kan (2013) Rachel Heemskerk

Veel kunstenaars hebben als doel de dagelijkse realiteit vanuit een ander perspectief te bekijken. Met haar project laat Rachel zien dat deze kwaliteit niet alleen aan kunstenaars is voorbehouden. Kijken waar ik niet kijken kan is namelijk een uitspraak van haar broer. Ralph is een bijzondere jongen. Hij is ervan overtuigd dat hij de uitvinder is van de ‘foto’s van de lucht maken terwijl je loopt-techniek' en wil hier patent voor aanvragen, ook heeft hij de ‘viltstiftkunst’ uitgevonden. Aan de kralenketting om zijn nek hangt de sleutel van zijn kamer bij het Leger des Heils. “Hij is zijn filter kwijt”, zegt Rachel, “daardoor ervaart hij de wereld zo anders dan ik.”

Vlak voor mijn broer op bewonersvakantie ging, heb ik hem een camera meegegeven. Dit was het resultaat.

Het ongemakkelijke gevoel dat het werk van Rachel oproept zit eigenlijk niet in haar onaangepaste broer, maar in de manier waarop zij toenadering tot hem zoekt. “Wil je naar huis?” hoor ik haar vragen in de film. Ralph antwoordt opgelucht “Ja”. Tijdens het hele interview heerst er een heel intieme sfeer, maar broer en zus praten voortdurend langs elkaar heen. “Herinner je onze vakanties, hoe leuk je dat vond?” vraagt Rachel. Ralph begint over crack.

Als Kijken waar ik niet kijken kan over Ralph zou gaan, zou het een afstudeerwerk zijn. Maar Rachel laat haar eigen zoektocht zien, en die kwetsbaarheid maakt de installatie interessant. Vroeger was niks gek genoeg, nu is het doodnormaal om gek te zijn. lees ik in het boekje met foto’s en teksten dat in de vensterbank ligt. “Als je zelf een kind bent, vind je niks raar.” zegt Rachel. In het filminterview probeert Rachel voortdurend terug te gaan naar die tijd, toen zij en haar broer nog gelijkwaardig waren. Maar telkens als zij Ralph vraagt naar zijn herinnering aan die jaren, begint hij over iets totaal anders. Alsof het voor hem niet zo bijzonder was. Alsof haar herinneringen niet de zijne zijn.

Foto: Rachel Heemskerk

Pas wanneer Rachel het eigenlijk al heeft opgegeven, maakt Ralph contact. “Eet jij ook wel eens bij de toko?” vraagt hij. Er volgt een terloops gesprekje over vegetariër zijn en vis eten. En zo houdt Ralph haar, de kijker en misschien wel de hele kunstwereld een spiegel voor. Je hoeft niet zo hard te proberen, te ensceneren, te bedenken, lijkt hij te zeggen. Het verhaal is er al. “Als je geen vis eet, kun je ook gewoon kruiden door het deeg doen.”

--
Het werk van Rachel Heemskerk en de andere genomineerden voor de TENT Academy Award 2013 is nog tot 25 augustus te zien in TENT Rotterdam, en van 27 september tot 3 oktober in het Nederlands Instituut Athene in Athene.

Mail

Maartje Smits Maartje Smits is schrijvend detective en imker. In 2015 verscheen haar dichtbundel Als je een meisje bent bij uitgeverij De Harmonie.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Verboden toegang 8

Verboden toegang

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In woord én beeld dicht Maaike Rijntjes over iemand die terugkeert naar het bungalowpark waar die opgroeide. Lees meer

Momentum

Momentum

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Sanne Lolkema dicht op drie levels over de prestatiemaatschappij: van micro-, naar macro- en mesoniveau. Lees meer

Herkauwen

Herkauwen

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tussen ongemak en walging in dicht Moni Zwitserloot over zowel baren als geboren worden: 'je kruipt uit je dode vel / naar buiten / de broeierige nacht in'. Lees meer

Podiumgeil

Podiumgeil

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Birsu Tamer schreef een tekst voor een acteur die als het monster van Frankenstein diens publiek bespeelt. Lees meer

Handleiding

Handleiding

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In 'Handleiding' schrijft Ettie Edens over eenzaamheid, identiteit en gezien willen worden - en over iemand die een muur van haar kamer verft en daar zo in doorslaat dat ze in de kamer verdwijnt. Lees meer

Pokon

Pokon

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Melanie Neeleman onderzoekt in haar poëzie de selectieve empathie die ze ervaart bij een bezoek aan een expositie van opgezette dieren, die allemaal op absurde wijze stierven.  Lees meer

De serre

De serre

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Johanna Loman schreef een verhaal over een jonge vrouw op een klimaatprotest: Wat als je wel moreel besef hebt, maar liever je kop in het zand steekt? Lees meer

Hertenkalf 2

Hertenkalf

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tessa van Rooijen dicht in dit vierluik over het aangaan van verbindingen en het dragen van een dood hertenkalf: 'jongens is het sexy om een dood hertenkalf in je lichaam te hebben?' Lees meer

De tondeuse

De tondeuse

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Jana Flekken legt in fragmenten de band en rolverdeling tussen ouders en hun kind vast, en hoe die verandert wanneer een van de ouders ziek wordt. Lees meer

Mijn huid een rekbare grens (Frontaal)

Mijn huid een rekbare grens

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In dit drieluik bevraagt Isa/Isa Bob van Rooy de kaders die er gesteld zijn rondom onze natuurlijke wereld. Bestaat er eigenlijk wel een verschil tussen zelf en natuur, of tussen plant en organisme? Lees meer

Whisper Heart, The Movie

Whisper Heart: the movie

Hoe ver ga jij voor De Ware? Anne Sikma onderzoekt in dit bloedstollende verhaal de grenzen op tussen fictie en realiteit. Ben je er klaar voor? Lees meer

:We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

Marthe van Bronkhorst schreef een kort toneelstukje waarin Ruben Brekelmans en Dilan Yesilgöz uiteenzetten hoe ze armoede willen gaan oplossen. Lees meer

Lief kutland // Lancering 1

Kijk de lancering van 'Lief kutland' terug

Tijdens de lancering van het vijfde Hard//hoofd magazine, 'Lief kutland', plozen we dit neokoloniale stipje op de aardbol uit. Bekijk de registratie. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Dunne intellectuele belangstelling

Dunne intellectuele belangstelling

Michiel Cox is vastbesloten om als docent aan zijn mbo-studenten meer dan alleen praktische kunde over te dragen. Hoewel studenten zijn lessen mild spottend een ‘zitvak’ noemen, merkt Cox dat bij sommigen intellectuele nieuwsgierigheid opbloeit, ondanks de lage verwachtingen van de buitenwereld. Lees meer

Voorland

Voorland

Hoe ga je om met de grote kans dat je, net als vele vrouwen in je familie, jongdementie zal krijgen? Yanaika Zomer bereidt zich voor in de vorm van een gedicht. Lees meer

:Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Hoe kan Nederland de schade herstellen van het koloniale verleden? Wanneer zijn excuses oprecht en zinvol? Waarom wordt niet alle roofkunst teruggegeven? In musea en cafés in Kaapstad mijmert Jorne Vriens over deze vragen en ziet hij zich geconfronteerd met zijn eigen geprivilegieerde positie. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

How can I make this about me? 1

How can I make this about me?

Marthe van Bronkhorst staat stil bij een jaar genocide en pleit ervoor om het meer over onszelf te laten gaan: 'Die dode Palestijnen hadden jouw kinderen kunnen zijn.' Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer