Asset 14

Wat een depressie is, dat weet eigenlijk niemand

 1

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Er doen allerhande ideeën de ronde over de aard en behandeling van depressies, maar we lijken nog geen grip te krijgen op de kern van het probleem. Misschien is het tijd om anders naar depressies te gaan kijken, aldus Wolter de Boer.

Een Britse psycholoog zou ooit een ‘wetenschappelijke formule’ hebben gebruikt om zo geboorte te geven aan zijn geesteskind: de depressiefste dag van het jaar, ofwel Blue Monday. De ontstaansgeschiedenis van Blue Monday is doordrongen van controverse. Zo bleek de formule totaal geen hout te snijden en ontwikkeld te zijn voor de campagne van een reisbureau. Desondanks ‘vieren’ we de gelegenheid nog ieder jaar, de laatste keer zo’n twee maanden geleden, onder andere met een depressiegala en sponsorlopen. Gelukkig is Blue Monday ook het jaarlijkse startsein geworden om te spreken over wat een depressie is, en hoe we ermee om zouden moeten gaan. Want daar bestaan de meest uiteenlopende ideeën over. Soms komt er in die discussie een fris perspectief langs, dat de potentie heeft de boel goed op te schudden.

In het zojuist verschenen boek De schaduw van de zwarte hond pleit filosoof Bert van den Bergh voor een radicaal andere opvatting van depressie. In de DSM, het classificatiehandboek van de psychiatrie, staat depressie beschreven onder het kopje ‘stemmingsstoornissen’, en volgens Van den Bergh moeten we die categorie serieus nemen. Met stemming bedoelt hij echter niet de stemming als interne gemoedstoestand, maar het proces van áfstemming van het individu op de omgeving. Die afstemming loopt bij veel mensen mis. Onze omgeving zou namelijk dicteren: ‘Wees succesvol, wees alleen, wees een winnaar.’ Dat zet aan tot isolement, en volgens Van den Bergh is isolement nu juist de kern van een depressie. Het ‘ultraliberale’ vrije Westen is tot omgeving verworden waar zijn inwoners zich nog moeilijk toe kunnen verhouden. Zo is depressie als een grote, donkere donderwolk boven ons land komen te hangen.

Vragenlijsten die depressies moeten vaststellen lijken ook heel andere dingen te onderzoeken.

Van den Bergh doet een bijdrage aan een debat dat al lang woedt onder wetenschappers. De DSM definieert depressie in ieder geval als ‘verminderde interesse of plezier’ en/of het hebben van een sombere stemming en noemt daarnaast nog een scala aan andere symptomen, zoals problemen met slapen, eten en concentreren waar iemand al dan niet last van kan hebben. Psychologen zien depressie vaak vooral als een cognitief probleem, terwijl de Hersenstichting het typeert als een hersenziekte. Bovendien meten vragenlijsten die depressies moeten helpen vaststellen wél somberte en interesseverlies, maar lijken ze daarnaast ook heel andere dingen te onderzoeken. Het idee dat depressie geen duidelijk gedefinieerde ziektecategorie is komt ook overeen met ervaringsverhalen en onderzoeken naar individuele symptomen die voor ieder persoon een heel ander beeld laten zien. Kortom: tot dusver lijken we de kern nog niet echt te pakken te hebben.

De analyse in De schaduw van de zwarte hond is een cultuurkritiek, zeker, maar een cultuurkritiek waarin een radicaal andere manier van kijken naar depressie besloten ligt. Of depressie begrijpen als afstemmingsstoornis leidt tot voortvarend inzicht in wat het is en hoe we ermee om moeten gaan, moeten we nog zien. In ieder geval is het een sympathiek idee, omdat het onze blik verruimt en daar behalve het depressieve individu ook zijn depressief-makende omgeving in opneemt. Een inzicht als dit helpt ons waarschijnlijk verder op weg dan van de daken schreeuwen dat depressie een hersenziekte is – dat ontslaat ons al helemaal van het onder de loep nemen van ziekmakende omgevingsinvloeden.



Beeld: Mary Lock via Flickr.

Mail

Wolter de Boer is gefascineerd door de vele, ondoorgrondelijke aspecten van de menselijke geest. Hij studeert Klinische Psychologie en Medische Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en is in het bijzonder geïnteresseerd in de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Eiland zonder eilandjes

Eiland zonder eilandjes

Bram de Ridder is vervangend psychiater op Bonaire. Maar hoe moet hij zich als witte zorgprofessional verhouden tot de mensen van het eiland? Lees meer

Huizen, omhulsels

Huizen, omhulsels

Anne Schepers had nooit gedacht dat ze een huis kon kopen. Tijdens de verbouwing denkt ze na over huizen als politiek middel, hoe het is om als sociale klimmer ruimte in te nemen en waarom dromen over een fantasiehuis een privilege is. Lees meer

:Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent is complex in een wereld gevormd door koloniaal geweld. Yousra Benfquih vraagt zich in haar eerste brief aan Alara Adilow af hoe consent een instrument kan worden van verzet. Lees meer

Iemand die in je gelooft

Iemand die in je gelooft

Jam van der Aa ontdekte pas laat dat ze autisme heeft. Toen ze jong was herkende jeugdzorg bovendien niet de rol van autisme in de onveilige situatie bij haar thuis. Ze was gedreven en nieuwsgierig, maar lange tijd op zichzelf aangewezen. Dit essay is een pleidooi voor betere jeugdzorg en gaat over veerkracht en jezelf leren begrijpen en vertrouwen. Lees meer

Automatische concepten 87

Van mijn spreekkamer tot aan Afghanistan

In haar behandelkamer zit Jihane Chaara als forensisch psycholoog niet alleen tegenover slachtoffers, maar ook tegenover daders van dwingende controle, een vorm van huiselijk geweld. Wat is het verband tussen deze psychologische, onderdrukkende machtstructuur van een individidu als meneer X in haar spreekkamer, en het regime van de Taliban in Afghanistan? Een essay over de verbinding tussen daderschap, ontkenning, grotere structuren van vrouwenonderdrukking en verzet. Lees meer

Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer