Asset 14

Verveling als verhullend eufemisme

Verveling als verhullend eufemisme

Verveling kreeg het afgelopen jaar duizend gezichten. Rijk Kistemaker vraagt zich af: zullen we ons die gezichten allemaal apart herinneren als deze crisis min of meer voorbij is? Verveling als een kamer vol zonneschijn waarin je het stof kan zien opstuiven, verveling als een stroopnagel, verveling als een bed nat van het zweet door een droom die net geen nachtmerrie was.

Enkele jaren geleden stelden onderzoekers W.A.P. van Tilburg en E.R. Igou dat verveling en de daaropvolgende zucht naar betekenis mogelijk tot meer extreme politieke standpunten kunnen leiden. Mijn verveling deed me het afgelopen jaar niet radicaliseren, maar leek wel van dag tot dag een andere textuur te hebben. Dat was ook ontluisterend. Soms alleen vlak en grijs, soms omkranst met schuldige stekels omdat ik voorzie dat mijn geld spoedig opraakt, omdat ik vrees dat mijn familieleden ziek worden en het me toch nog lukt om me helemaal dood te vervelen. Ik heb nu niet het idee dat er veel vruchtbaars schuilt achter mijn lethargie, geen geweld en ook geen creativiteit.

Politicoloog Erik Ringmar oppert in de prachtige Boredom Studies Reader dat verveling vooral het falen van onze aandacht is. Aandacht besteden (paying attention) was volgens Ringmar oorspronkelijk een geprezen burgerlijke waarde. Een waarde die we, denk ik, inmiddels hebben geïnternaliseerd. De aandachtige kan onmiddellijk instructies opvolgen - bijvoorbeeld: trek je portemonnee! - en is plooibaar en gedisciplineerd. Het “gepeupel” werd juist gedefinieerd door een gebrek aan aandacht. Het volk moest gedwongen worden de aandacht op allerlei te richten om mee te kunnen doen in een maatschappij die draait om en op aandachtig consumeren. Het moest gedisciplineerd worden.

Ik zou mijn verveling liever als een pan soep uit het raam smijten.

In het heden brengt het continue schenken van aandacht ons schijnbare controle over ons lichaam, over onze geest, over onze levens. Overspoeld door informatie en impulsen rekken we onze aandacht op tot het breekpunt. Overgave aan verveling kan een vorm van verzet zijn tegen de aandrang om continu onze aandacht erbij te houden en zo gehoorzame consumenten en arbeiders te zijn, aldus Ringmar. We moeten onze verveling dus omarmen. Ik zou mijn verveling liever als een pan soep uit het raam smijten.

De afgelopen maanden wordt verveling in het nieuws vaak aangewezen als de aanzwengelaar van allerlei gerel en andere onlusten. Het krijgt zo een zweem van zondigheid en transgressie, alsof deze verveelden makkelijker over de geweldsdrempel treden, zachtjes in hun rug gepord door hun overvloedige lusteloosheid. Dit is niet de verheven verveling die tot een prachtig gedicht, een schoon toilet of filosofische overpeinzingen leidt en dan oplost. Het is ook niet het duimendraaiende en muurstarende protest van Ringmar. Het is meer een vaag omschreven morele zwakte die blijkbaar alleen tot bloei kan komen als geweld, een verwerpelijke ondankbaarheid. Verwend! Zo lijkt er een driesplitsing te ontstaan in het verhaal dat we vertellen over verveling: verveling als een stille vorm van verzet tegen kapitalisme, verveling als vruchtbare aarde voor allerlei gebrei en geschrijf, gebak en gemijmer, en verveling als een lont die een omver getrapte DIXI in een rellerig Vondelpark doet ontploffen of het maakt dat je de kat een trap geeft. Het mistige aanwijzen van verveling als een bron van maatschappelijke onrust maakt het tot een conceptueel zwart gat waar je allerlei onverklaarbaars in kan smijten. Dat kan eng zijn. Je kunt er immers ook het een en ander aan spookbeelden op projecteren. Beelden die beantwoorden aan je meest onrustige onderbuikgevoelens.

Wiens verveling kan door de beugel? Hoe mag men er uiting aan geven? Wanneer moet deze vaag blijven en ten behoeve van welk sensationeel verhaal? Voor wie mag deze scherp in beeld gebracht en gepathologiseerd worden als angst of depressie? De antwoorden op deze vragen liggen verstopt, ergens onder een vochtige grijze deken, maar misschien kunnen we onze aandacht eens richten op het vinden. Het is zaak om een beetje stil te staan bij het verhaal dat we tevoorschijn toveren over onze eigen verveling en die van de ander. De ene verveling lijkt nu de andere niet te zijn, maar uiteindelijk ligt er misschien een zoektocht naar zingeving besloten in ieders lusteloosheid, ook al wordt deze bij de een weggezet als doodlopende straat en bij de ander als potentiële voedingsbodem.

Beeld: Jae via Wikimedia

Mail

Rijk Kistemaker (hij/hem, 1991) kijkt film, schrijft, denkt veel na over het internet en leest vaak allerlei boeken door elkaar. Hij studeerde kunstgeschiedenis en cultural analysis en houdt van memes en de recente restauratie van Het Lam Gods.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

De schipperende kameleon: zomergast Van der Burg is sociaal voor de mensen, maar liberaal in het beleid

De schipperende kameleon: Zomergast Van der Burg is sociaal voor de mensen, maar liberaal in het beleid

Eric van der Burg was op bezoek bij Zomergasten. Marthe van Bronkhorst geeft in dit artikel haar scherpe analyse op de aflevering. Lees meer

Briefwisseling Ettie en Jochum - Brief 2

Wie wil nou een slachtoffer zijn?

Jochum ontving een brief van Ettie over zijn nooit-verstuurde brief aan zijn jeugdliefde. Ettie vindt dat Jochum de vrijheid van de queeridenteit niet goed beschrijft. Hij besluit Ettie een brief terug te sturen en op haar kritiek in te gaan. Lees meer

Briefwisseling Ettie en Jochum - brief 1

Het privilege van lesbisch-zijn

Een nooit verstuurde brief die door Jochum Veenstra op Hard//Hoofd gepubliceerd werd, begon een eigen leven te krijgen in het hoofd van Ettie, die niet zo goed wist wat ze ervan moest vinden en er toen maar over besloot te schrijven. Het resultaat is een niet-verstuurde brief die ze toch besloot op te sturen. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer