In het voorjaar riep Jihane Chaara in deze tekst op tot het gebruik van je stem tegen racisme. Ze haalde Susan Sontag aan: 'It is passivity that dulls feeling'. En ja hoor, Nederland slaapt alweer. Waar is het maatschappelijke gesprek?
Het was het voorjaar van 2020 en Nederlanders kwamen massaal bijeen om te protesteren. De Black Lives Matter-beweging had net ook in Nederland naamsbekendheid vergaard naar aanleiding van de politiemoord op George Floyd. Van Amsterdam tot aan Maastricht maakten demonstranten een collectief punt: wij zien dat er een structureel racismeprobleem is en wij moeten deel uitmaken van de oplossing. Er verschenen zwarte hokjes op Instagram, er werd gedoneerd, boeken en podcasts over racisme werden gedeeld. Er werd over racisme gepraat.
Het was ook het voorjaar waarin burgemeester Femke Halsema loeihard werd bekritiseerd na de demonstratie op de Dam. Deze stortvloed aan afkeuringen kwam werkelijk van alle kanten: kranten, politici, televisieprogramma’s en talloze individuen die het noodzakelijk achtten hun mening (online) te uiten. Persoonlijk sympathiseerde ik met burgemeester Halsema. Ik vond het ellendig dat zoveel van deze aandacht gevestigd werd op hoe al die mensen op de Dam stonden in plaats van waarom ze er stonden. Het overtreden van de coronaregels had een nuttige kanttekening moeten vormen, niet het middelpunt. Ik haalde opgelucht adem toen bleek dat deze demonstratie geen coronabrandhaard bleek. Die opluchting leek akelig veel op de opluchting die ik voel als een misdadiger niet van kleur blijkt te zijn. Het is een sensatie die het beste verwoord kan worden als: gelukkig, ze kunnen ons niet de schuld geven.
Mijn Instagram-tijdlijn ziet eruit alsof al die zwarte hokjes er nooit zijn geweest.
Het is onderhand geen voorjaar meer. Mijn Instagram-tijdlijn ziet eruit alsof al die zwarte hokjes er nooit zijn geweest. De opiniestukken in de kranten gaan ook allang niet meer over racisme. Google Trends laat zien dat de zoektermen ‘racisme’ en ‘black lives matter’ ongeveer evenveel opgezocht worden als voorheen. Dat wil zeggen: nauwelijks. Dat baart me zorgen. Individuen praten heus nog over racisme, maar waar is het maatschappelijke gesprek?
Nou, het gesprek in Amsterdam is gewoon weer terug bij af, op een manier die teleurstelt en verontrust: partijen (VVD en FvD) in de gemeenteraad willen wederom uitleg van burgemeester Halsema over de demonstratie op de Dam. In juni heeft de VVD, in samenwerking met FvD en Partij van de Ouderen een motie van wantrouwen ingediend. Deze motie behaalde bij lange na geen meerderheid en burgemeester Halsema kon haar positie dus behouden. Tijdens het spoeddebat over deze motie zijn excuses aangeboden én zijn alle denkbare vragen over dit onderwerp tot in den treure beantwoord en uitgekauwd. Het opnieuw jengelen om uitleg die al verschaft is, is op z’n best onnozel en op z’n slechtst bekrompen te noemen.
Moeten we nu wachten tot iemand anders sneuvelt omwille van racistisch politiegeweld?
En als je die demonstratie op de Dam dan toch weer wil oprakelen, doe dat dan met een fatsoenlijke drijfveer. Houd ons allemaal een spiegel voor. Waarom spreken we niet meer over het grote onderwerp dat ons allemaal naar demonstraties over het hele land dreef? Was het een trend? Moeten we nu wachten tot iemand anders sneuvelt omwille van racistisch politiegeweld? Moeten we wachten op het volgende schandaal?
Nederland is afgeleid. Het is een stap in de goede richting dat zwarte Piet geen prominente rol meer zal spelen in december. Maar dat is domweg niet genoeg. De collectieve aandacht verslapte en dáár moet onze aandacht naartoe. We hebben ons drie maanden lang druk gemaakt over het weefsel van onze samenleving. We zagen dat het aan het rotten is, dat het onhoudbaar is. Er is niets veranderd aan dat gegeven. Maar belangrijker nog: we moeten ervoor waken dat de kwesties die we belangrijk vinden geen trends worden. Ik pleit voor hernieuwde focus op de stand van zaken. Als het je in juni aangreep dat racistisch gedachtengoed verweven is met het fundament van onze maatschappij, zou het je anno oktober 2020 nog steeds moeten aangrijpen.
Antropoloog en schrijver Sinan Çankaya omschreef het treffend in ‘Mijn ontelbare identiteiten’:
‘Als je maar niet belooft dat we uit de modder gaan komen,’ zegt hij.
Ik begrijp hem niet. ‘Moet ik het idee van vooruitgang opgeven?’
‘Herinner eerst iedereen eraan dat we met z’n allen in de modder staan,’ zegt hij.
We staan met z’n allen in de modder. Laten we ons daarop richten.
Vier anti-racismeorganisaties waar je vandaag nog aan kunt doneren:
The Black Archives
NL 06 ABNA 0246 4020 83
t.n.v. stichting New Urban Collective
o.v.v. Donatie the Black Archives
Black Queer Trans Resistance NL
NL 56 BUNQ 2044 2946 21
t.n.v. Black Queer Resistance NL
Stichting Nederland Wordt Beter
NL 09 TRIO 0197 9666 91
t.n.v. Nederland Wordt Beter
o.v.v. Donatie
Kick Out Zwarte Piet
NL 09 TRIO 0197 9666 91
t.n.v. Nederland Wordt Beter
o.v.v. KOZP
Beeld: nadja via Flicker.com