Asset 14

Hoe (niet) te praten over mentale moeilijkheden

Hard//talk: Hoe (niet) te praten over mentale moeilijkheden

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Ondanks de groeiende aandacht voor psychische stoornissen ontbreekt het nog aan een manier om over de gevoelens te praten die schuilgaan achter psychiatrische classificaties als 'depressie' en 'adhd'. Wolter de Boer pleit voor een gemeenschappelijke taal die beter aansluit bij de menselijke ervaring.

Dankzij steeds meer initiatieven die een groter maatschappelijk bewustzijn voor mentaal welzijn proberen te genereren lijkt het taboe van psychische problemen te verdwijnen. Recent nog vond de World Mental Health Day plaats, in ons eigen land hebben we jaarlijks het Depressiegala en vorig jaar startte de overheid nog met de campagne ‘Hey! Het is oké’ om depressies en angststoornissen beter bespreekbaar te maken. Het streven van dit soort initiatieven is in essentie nobel, maar de grote anti-stigmacampagnes doen ook de vraag reizen: waarop precies helpen ze stigma verminderen? De grote aandacht voor psychische stoornissen zou het juist wel eens lastiger kunnen maken te praten over mentale moeilijkheden.

Woorden creëren werkelijkheden, en in die werkelijkheden leven mensen die echt worden geraakt door de manier waarop we die woorden gebruiken. Dat geldt ook voor benamingen voor psychische aandoeningen die we in ons dagelijks taalgebruik incorporeren. Dat die benamingen de afgelopen decennia verder ons vocabulaire zijn ingeslopen, is te merken aan het gemak waarmee we elkaar en elkaars gedrag ‘OCD’, ‘adhd’ of ‘autistisch’ zijn gaan noemen.

Het gebruik van dit soort termen is niet onschuldig. Zoals Tanmoy Goswami, die het onderwerp Sanity verslaat op de Engelstalige versie van de Correspondent, schreef: ‘the pursuit of sanity is about regaining agency.’ Daar hoort bij dat we taal zo gebruiken dat we mensen zoveel mogelijk handelingsvermogen geven over hun eigen gevoelswereld, zoveel mogelijk eigenaar maken van hun eigen ervaring. Wanneer we psychiatrische categorieën gebruiken om het gedrag van mensen te duiden doen we, hoewel vaak grappig bedoeld, het tegenovergestelde: we gebruiken de taal van stoornissen als duiding van (‘onverstoord’) gedrag en gevoel.

Een label geeft een naam aan een ervaring, maar kan nooit een verklaring zijn voor waarom iemand, op dat specifieke moment in haar leven, die specifieke klachten heeft.

Dat betekent dat we voorzichtig moeten zijn met de manier waarop classificaties worden gebruikt, zowel binnen als buiten de kliniek. Mensen die met een probleem aankloppen bij de geestelijke gezondheidszorg kunnen opgelucht zijn op het moment dat ze horen wat er ‘aan de hand is’. Later blijkt een ‘label’ als ‘depressie’, ‘angststoornis’ of ‘schizofrenie’ al een stuk minder informatief, omdat zo’n categorie slechts een groepering van bepaalde klachten is, en maar weinig zegt over wat er met een individuele patiënt aan de hand is. Een label geeft een naam aan een ervaring, maar kan nooit een verklaring zijn voor waarom iemand, op dat specifieke moment in haar leven, die specifieke klachten heeft. Een belangrijk onderdeel van psychotherapie is het voor cliënt en therapeut samen construeren van een verhaal over het wat, hoe en waarom van de klachten. Soms spelen de classificaties daarin nog een rol, soms vinden cliënten of therapeuten ze helemaal niet zo bruikbaar.

De diagnose-lingo waar we zo bekend mee zijn geworden in ons dagelijks taalgebruik leidt ertoe dat het nu wel ‘oké’ is om te zeggen dat je een depressie of een angststoornis hebt. Mijn vermoeden is dat het ons alleen nog steeds ontbeert aan een gemeenschappelijke taal om over de gevoelens van eenzaamheid, schuld en schaamte die achter die classificaties schuilgaan te spreken. Of erger nog, dat we de ideeën die we hebben over die psychische categorieën ons vooral afleiden van de meest basale vraag: ‘hoe maak je het eigenlijk?’

Mail

Wolter de Boer is gefascineerd door de vele, ondoorgrondelijke aspecten van de menselijke geest. Hij studeert Klinische Psychologie en Medische Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en is in het bijzonder geïnteresseerd in de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer