Doordat fysieke kunstexposities bijna nergens georganiseerd worden, zoeken kunstinstellingen andere wegen om hun werk tentoon te stellen. Caecilia Rasch mist de ontmoeting met het kunstwerk, en vooral: erdoor gezien worden.
De museumsector vindt zichzelf opnieuw uit, het huidige culturele aanbod bestaat uit gedigitaliseerde tentoonstellingen en online events. Normaal gesproken hield de sector graag vast aan een stramien van tentoonstellingen met randprogrammering - nu is ze plotseling bereid om te experimenteren met nieuwe vormen. Ze moet wel. Ondertussen worden de maatregelen om het Coronavirus te bestrijden verlengd: de musea blijven voorlopig gesloten.
Maar een digitale tentoonstelling is ook maar een website.
Een portret op levensgroot formaat afgedrukt waardoor elk minuscuul detail haarscherp zichtbaar is. De structuur in een verftoets waardoor het lijkt alsof een schilderij danst. Wandelen door museumzalen. De curatoren proberen deze museumervaringen door te vertalen naar iets dat thuis geconsumeerd kan worden. Het alternatief is radiostilte en dat is, zo blijkt, geen optie.
Affect theory stelt dat de invloed die dingen (zoals kunst en je omgeving) op je hebben niet alleen met taal en logica te verklaren is. Je kunt bijvoorbeeld een ruimte binnenlopen en meteen een bepaalde 'vibe' voelen. Dat gevoel lijkt iets niet-tastbaars, maar door de zintuigen wordt dat niet-tastbare juist omgezet in een fysieke ervaring. Een emotie is dus juist lichamelijk, en het resultaat van een fysiek proces.
Door te digitaliseren kun je een tentoonstelling wel weergeven, maar je ontzegt het lichaam zijn reactie. Affect is de wisselwerking tussen materiële werkelijkheid en het lichaam/de zintuigen. En het is precies daar, in die wisselwerking, waar de ervaring van kunst zich bevindt.
Zo’n 'tentoonstelling' maakt mij eenzamer.
Het digitaliseren op zich is niet erg - het is vaak zelfs praktisch. Het wordt pas erg wanneer we teleurgesteld worden doordat we er niet in vinden wat we zoeken. Het digitaliseren van een tentoonstelling voegt automatisch een laag toe, maar neemt ook een gedeelte van de originele ervaring weg. De digitale versie kan het ontmoeten van kunst in een fysieke ruimte gelukkig nooit vervangen.
Begrijpelijk dus dat mijn verlangens niet vervuld worden door een online tentoonstelling. Sterker nog, zo’n 'tentoonstelling' maakt mij eenzamer. We noemen het een digitale tentoonstelling en scheppen daarmee de verwachting dat dit het gemis van kunst bekijken wel zal oplossen. Ik raak gefrustreerd, ik voel geen verbinding.
Eenzaamheid ontstaat niet alleen doordat je weinig anderen ziet, door alleen zijn, maar ook doordat je niet gezien wordt door anderen. Ga maar na: je kunt je eenzaam voelen in een kamer vol vrienden - het gevoel kan je bekruipen dat hoewel je aanwezig bent, niemand jou echt ziet.
Het tegenovergestelde van eenzaam zijn is gezien worden. Niet alleen je buitenkant, maar ook je binnenwereld. Waargenomen worden door de ander en gezien zijn, goed genoeg bevonden. Misschien werkt het met kunst ook zo, en is een kunstwerk maar een kunstwerk totdat het door jou gezien wordt.
Heb je wel eens naar een film of schilderij gekeken en gedacht: ‘Ja, dit is een weergave van een emotie of ervaring waarvan ik, tot dit moment, niet wist dat ik haar had’? Ben je ooit tot tranen toe geroerd geweest door een muziekstuk en begreep je niet waarom? Gefeliciteerd, je bent gezien door een kunstwerk. Maar het kunstwerk had jou eerst nodig om gezien te worden.
Caecilia Rasch is een fotograaf en freelance creative uit Amsterdam. Naast haar eigen fotografieprojecten werkt ze aan campagnes voor culturele opdrachtgevers als de Hortus Botanicus Amsterdam en het Amsterdam Museum. Heeft een voorliefde voor beeld, popcultuur en indiefilms uit de jaren 2000.
Melissa Schriek
