Asset 14

Wanhopig op zoek naar geluk

George Saunders' bundel Tenth of December werd door de New York Times al op 3 januari uitgeroepen tot het beste boek van 2013: het korte verhaal is duidelijk helemaal terug.

In ‘The Semplica Girl Diaries’, een kort verhaal van de Amerikaanse schrijver George Saunders, wordt de hoofdpersoon gekweld door schuldgevoelens. Hij heeft een normale baan en een prima salaris, en woont met zijn gezin in een rustige suburb. Maar als hij zijn dochter naar een tuinfeestje van een rijkere klasgenoot brengt, wordt hij geconfronteerd met zijn economische achterstand. De kinderen van de welvarende familie hebben een boomhut ter grootte van een klein appartement (met kabeltelevisie) tot hun beschikking, een uit China overgevlogen houten oriëntaalse brug overspant de met forellen gevulde beek, maar iedereen is vooral onder de indruk van de grote verzameling ‘SGs’, die met hun haren wapperen in de wind. Zijn dochter wil haar eigen verjaardag niet meer vieren, omdat ze zich schaamt voor hun sobere voortuin.

Wanneer de vader met een kraslot 10.000 dollar wint, negeert hij zijn schulden en besluit om als verrassing de tuin op te knappen. Het terrein krijgt een echte make-over, hij koopt een vijver en vijf SG’s. Dan blijkt pas wat de Semplica Girls uit de titel van het verhaal zijn: meisjes uit Derdewereldlanden die hun geld verdienen door als levende standbeelden te fungeren in de tuinen van welgestelde Amerikanen.

Het is een typerend verhaal voor Saunders. Net als in zijn eerdere bundels komen we in zijn nieuwste boek Tenth of December steeds in vreemde situaties terecht, die zich in de nabije toekomst of een parallel universum af lijken te spelen. De personages zijn wanhopig op zoek naar geluk, dat vaak samenhangt met materiële wensen. Ze voelen zich minderwaardig ten opzichte van de rijken, die met veel zelfvertrouwen en een denigrerende vriendelijkheid hun welzijn in het gezicht van hun minderen uitsmeren.

Saunders’ werk staat altijd in het teken van grappige, maar vooral wrange parodieën op ons moderne leven en het kapitalisme. De verhalen beginnen vaak midden in een actie, en het kost je als lezer een paar pagina’s om te begrijpen waar je eigenlijk getuige van bent. Saunders voedt je vakkundig steeds meer details, zodat je langzaam kunt uitzoomen naar het grotere plaatje, dat je vaak de schrik om het hart doet slaan.

George Saunders. Foto: New York Times

George Saunders (1958) bracht pas op zijn 38ste zijn eerste bundel uit (CivilWarLand in Bad Decline). Hij gold lange tijd vooral als een schrijver die bewonderd werd door andere schrijvers. Collega’s als Jonathan Franzen, Zadie Smith en de inmiddels overleden David Foster Wallace zagen hem als een van de grootste schrijvers van hun generatie. Het publieke succes kwam maar gestaag op gang. Met zijn vierde bundel heeft Saunders eindelijk zijn eerste echte bestseller geschreven. In een op 3 januari verschenen artikel claimde The New York Times dat Tenth of December nu al het beste boek van het jaar was.

Onverstoorbaar geduld

In zijn tienerjaren was Saunders aanhanger van Ayn Rand, de Russisch-Amerikaanse schrijfster die in boeken als Atlas Shrugged de kracht van het menselijke egoïsme benadrukte en momenteel een grote inspiratiebron voor neo-Republikeinse politici is. Maar toen hij als twintiger in dienst van een oliemaatschappij op Sumatra in aanraking kwam met echte armoede, sloeg zijn wereldbeeld om. Terug in Amerika kon hij geen werk vinden en leefde hij samen met zijn vriendin van een hongerloontje. Zijn angst voor de donkere kant van het genadeloze kapitalisme speelt sindsdien een grote rol in zijn leven.

Dankzij zijn lange voortraject heeft Saunders de haast afgezworen. Hij werkt alleen aan een idee als het hem enthousiast maakt, en soms blijft een onvoltooid verhaal jarenlang in de kast liggen. Het kostte hem veertien jaar om ‘The Semplica Girls Diaries’ te schrijven. Dat onverstoorbare geduld is terug te zien in zijn werk. Sinds zijn debuut zijn Saunders’ schrijfstijl en thematiek nauwelijks veranderd. De verhalen in CivilWarLand in Bad Decline (1996), Pastoralia (2000), In Persuasion Nation (2006) en Tenth of December dreigen daardoor te veel op elkaar te gaan lijken. Saunders schrijft bijvoorbeeld een aantal keer over themaparken, waarmee hij de mechanisering van de postmoderne mens wil verbeelden.

Het titelverhaal van zijn debuut gaat over een chaotisch park dat in het teken staat van de Amerikaanse Burgeroorlog, in 'Pastoralia' spelen een man en een vrouw de hele dag holbewoners zonder dat er bezoekers langskomen, en in ‘My Chivalric Fiasco’ uit zijn nieuwste bundel krijgt een ridder in een soort Land van Ooit een drug die hem veel te ridderlijk maakt. Saunders’ onderwerpen en settings zijn bovendien erg Amerikaans, en minder herkenbaar voor Europeanen. Het verklaart waarom zijn werk weinig vertaald is.

Maar wie verder kijkt dan deze ogenschijnlijke herhaling van zetten, ziet dat er wel degelijk veel ontwikkeling in Saunders’ oeuvre zit. Juist door zijn geduldige concentratie weet hij met elke bundel dieper tot de kern van de Amerikaanse ziel door te dringen en ons met kleine accentverschuivingen te verrassen. De grappen worden steeds beter en de verhaallijnen steeds gecompliceerder.

Don't be sad

Ook als het thema van het verhaal ons bekend in de oren klinkt, weet de vreemde persoonlijkheid van de hoofdpersoon te boeien, omdat Saunders in de hoofden van de meest uiteenlopende personages kan duiken en zich hun stem feilloos eigen kan maken (inclusief vreemde woordkeuze en spelfouten). Ze praten in een eigen taaltje, vaak als machines, staccato en doelgericht. Een lach klinkt nep (ha ha!) en over al hun krampachtige optimisme hangt een onmiskenbare treurigheid. ‘The Semplica Girls Diaries’ is geschreven als het dagboek van de verteller, wat leidt tot zinnen als: "Stood looking up at house, sad. Thought: Why sad? Don’t be sad. If sad, will make everyone sad. Went in happy."

In Tenth of December loopt het ook steeds vaker goed met zijn personages af. Er spreekt steeds meer hoop uit zijn verhalen, en niet alleen maar woede over een economisch systeem. In ‘Victory Lap’ overwint een jongen de neurotische regels van zijn ouders om zijn mooie buurmeisje te redden, en in ‘Escape From Spiderhead’  komt een gevangene in opstand tegen de bizarre drugsexperimenten waaraan hij deelneemt. Daarnaast waagt Saunders zich steeds vaker aan een realistischere stijl, waarin hij zichzelf niet de uitweg van een grap gunt. Zo toont hij aan dat je ook binnen je eigen beperkingen ambitieus kunt blijven.

De thematiek van Saunders is bovendien actueler dan ooit. De presidentsverkiezingen in zijn thuisland draaiden volledig om de verschillen tussen arm en rijk, waarbij Obama’s tegenstrever Mitt Romney zich diverse malen onbedoeld als wereldvreemde miljardair presenteerde. Leden van zijn Republikeinse partij delen de natie nog steeds graag op in ‘makers’ en ‘takers’, een terminologie die rechtstreeks uit een Saunders-verhaal had kunnen komen. Dankzij de economische crisis worden ook in andere landen steeds meer pijnlijke vragen over klassenverschillen en het kapitalistisch systeem gesteld. 

Saunders’ schrijven heeft precies lang genoeg gerijpt: zijn beste werk verschijnt op het moment dat zijn zorgvuldig uitgediepte onderwerp steeds meer mensen aangaat. Zo vormen zijn verhalen niet alleen een genadeloze parodie op onze manier van leven, maar ook een ode aan het geduld.

-

Dit artikel verscheen in licht gewijzigde vorm ook in NRC Handelsblad.

Mail

Rutger Lemm is schrijver, grappenmaker en scenarist. In 2015 verscheen zijn debuut, 'Een grootse mislukking'. Hij is een van de oprichters van Hard//hoofd.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Handleiding

Handleiding

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In 'Handleiding' schrijft Ettie Edens over eenzaamheid, identiteit en gezien willen worden - en over iemand die een muur van haar kamer verft en daar zo in doorslaat dat ze in de kamer verdwijnt. Lees meer

Pokon

Pokon

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Melanie Neeleman onderzoekt in haar poëzie de selectieve empathie die ze ervaart bij een bezoek aan een expositie van opgezette dieren, die allemaal op absurde wijze stierven.  Lees meer

De serre

De serre

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Johanna Loman schreef een verhaal over een jonge vrouw op een klimaatprotest: Wat als je wel moreel besef hebt, maar liever je kop in het zand steekt? Lees meer

Hertenkalf 2

Hertenkalf

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Tessa van Rooijen dicht in dit vierluik over het aangaan van verbindingen en het dragen van een dood hertenkalf: 'jongens is het sexy om een dood hertenkalf in je lichaam te hebben?' Lees meer

De tondeuse

De tondeuse

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. Jana Flekken legt in fragmenten de band en rolverdeling tussen ouders en hun kind vast, en hoe die verandert wanneer een van de ouders ziek wordt. Lees meer

Mijn huid een rekbare grens (Frontaal)

Mijn huid een rekbare grens

Afgelopen zomer kregen tien aanstormende schrijftalenten de kans om deel te nemen aan het eerste Schrijverskamp van literair podium Frontaal. Onder begeleiding van verschillende schrijfcoaches werkten ze aan teksten rondom het thema Groen. De resultaten daarvan vind je deze week op Hard//hoofd. In dit drieluik bevraagt Isa/Isa Bob van Rooy de kaders die er gesteld zijn rondom onze natuurlijke wereld. Bestaat er eigenlijk wel een verschil tussen zelf en natuur, of tussen plant en organisme? Lees meer

Whisper Heart, The Movie

Whisper Heart: the movie

Hoe ver ga jij voor De Ware? Anne Sikma onderzoekt in dit bloedstollende verhaal de grenzen op tussen fictie en realiteit. Ben je er klaar voor? Lees meer

:We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

We hebben armoede opgelost: een toneelstukje

Marthe van Bronkhorst schreef een kort toneelstukje waarin Ruben Brekelmans en Dilan Yesilgöz uiteenzetten hoe ze armoede willen gaan oplossen. Lees meer

Lief kutland // Lancering 1

Kijk de lancering van 'Lief kutland' terug

Tijdens de lancering van het vijfde Hard//hoofd magazine, 'Lief kutland', plozen we dit neokoloniale stipje op de aardbol uit. Bekijk de registratie. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Dunne intellectuele belangstelling

Dunne intellectuele belangstelling

Michiel Cox is vastbesloten om als docent aan zijn mbo-studenten meer dan alleen praktische kunde over te dragen. Hoewel studenten zijn lessen mild spottend een ‘zitvak’ noemen, merkt Cox dat bij sommigen intellectuele nieuwsgierigheid opbloeit, ondanks de lage verwachtingen van de buitenwereld. Lees meer

Voorland

Voorland

Hoe ga je om met de grote kans dat je, net als vele vrouwen in je familie, jongdementie zal krijgen? Yanaika Zomer bereidt zich voor in de vorm van een gedicht. Lees meer

:Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Het koloniale verleden en roofkunst: wat ga je na een spijtbetuiging dóén?

Hoe kan Nederland de schade herstellen van het koloniale verleden? Wanneer zijn excuses oprecht en zinvol? Waarom wordt niet alle roofkunst teruggegeven? In musea en cafés in Kaapstad mijmert Jorne Vriens over deze vragen en ziet hij zich geconfronteerd met zijn eigen geprivilegieerde positie. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

How can I make this about me? 1

How can I make this about me?

Marthe van Bronkhorst staat stil bij een jaar genocide en pleit ervoor om het meer over onszelf te laten gaan: 'Die dode Palestijnen hadden jouw kinderen kunnen zijn.' Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Doorlaatbaar 1

Doorlaatbaar

Een jonge vrouw is mantelzorger voor haar moeder. Dit verhaal van Siska van Daele beschrijft de grens tussen hun binnen- en buitenwereld: binnen lijkt de tijd stil te staan, terwijl buiten alles doorraast. Lees meer

De inspraakavond

De inspraakavond

Om een progressief geluid te laten horen gaat Michiel Cox naar een inspraakavond over windmolens. Maar tijdens de bijeenkomst begint hij te twijfelen. Is dit inspraak? Lees meer

Lieselot 2

Winnaar Stoute Stift 2024

Ruben Topia won met zijn illustratie de Stoute Stift 2024, de illustratiewedstrijd die deBuren organiseert. Topia maakte een illustratie bij een erotische verhaal van Prins de Vos. Lees hier het juryrapport! Lees meer

Lieselot 1

bloedbanen

‘Jij bént geen lijf, je hébt er een,’ stelt de therapeut in het buurthuis. Kan de ik-persoon geholpen worden? Met ‘bloedbanen’ won Sandro van der Leeuw de juryprijs van Het Rode Oor 2024, de erotische schrijfwedstrijd van Vlaams-Nederlands huis deBuren. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in maart je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer