Lore is de veertienjarige dochter van een hooggeplaatste nazi-officier. Tijdens de ineenstorting van Hitler-Duitsland slaat ze samen met haar broertjes en zusje op de vlucht. Hun ontberingen, en vooral de ontmoeting met een raadselachtige vluchteling, stellen haar vastomlijnde ideeën op de proef. Zara, Rutger en Sanne zagen de film.
Sanne: De val van het Derde Rijk: ROADTRIP!
Rutger: Op reis door naoorlogs Duitsland, met een nazi-Lolita.
Zara: En een superschattige nazi-baby.
Rutger: Een heel goede baby-acteur ook. Toen de moeder vertrok en hij nog haar kraag probeerde te grijpen, verbaasd keek en toen zachtjes begon te huilen: hij verdient een baby-Oscar.
Sanne: Het was echt een method actor. Ik kreeg in de bioscoopzaal al totaal de zenuwen van zijn gehuil.
Zara: Toch mooi, dat je dan twee uur lang naar nazi’s aan het kijken bent, en echt met ze meevoelt. Ik ken eigenlijk niet veel films die op deze manier het verhaal van tijdens of na de oorlog vertellen. Heel interessant en prachtig verbeeld.
Sanne: Ja, dat vond ik ook heel bijzonder. Der Untergang is toch een beetje dé nazifilm, maar daarbij denk je de hele tijd: wat een engerds. Niet alleen door de ouders Goebbels die hun poppige kindjes naar de andere wereld helpen en, nou ja, HITLER enzo, maar zijn secretaresse die dan de menselijke kant moet verbeelden is ook niet sympathiek.
Rutger: De beroemdste scène uit Der Untergang is ook tot in den treuren met ondertitels bewerkt op Youtube. We herinneren ons toch vooral boze Hitler, niet kwetsbare, verliezende Hitler. Lore begint eigenlijk op het moment dat Bruno Ganz sterft. Het is bijna Der Untergang II.
Sanne: Der Untergang II: Der Übergang.
Zara: Der Untergang II? Ik vond het meer The Sound of Music II: Nightmare on Elmstrasse. De wereld van deze nazi-familie stond echt recht tegenover die onbezorgde liedjeswereld: donker, rauw en hopeloos. Lore, het oudste kind, was duidelijk net oud genoeg was om echt goed gebrainwasht te zijn door haar ouders en de Hitlerjugend. Hoe zij het maar niet kan accepteren dat een Joodse jongen haar helpt. De onbestemde haat-liefde relatie die daaruit voortkwam vond ik heel geloofwaardig.
Sanne: Het is mooi om de transformatie van Lore te zien. In het begin is ze inderdaad een naïef Von Trapp-meisje met Heidi-vlechten en een bloemenjurkje. Halverwege de film sjokt ze schreeuwend door de modder, is haar bloemetjesjurk zwart van het vuil en berooft ze lijken van horloges om brood te kopen voor haar broertjes.
Rutger: Ik moest aan mijn opa denken. Hij werd aan het eind van de oorlog, op zijn zestiende, in Duitsland te werk gesteld. Toen de stad bij de fabriek gebombardeerd werd en de geallieerden kwamen, is hij met vier andere mannen gevlucht. Zijn ze in twee weken naar Nederland gelopen, terwijl ze uit de natuur aten en in huizen inbraken. Toen hij ‘s avonds bij zijn broer in Brabant aankwam en zijn schoonzus hem zag staan in de tuin, viel ze flauw van schrik. Zo mager was hij. Die periode tussen oorlog en vrede is zo vreemd, een soort chaotisch niemandsland van de geschiedenis. Thomas zegt ook tegen Lore na hun misdaad: “Het kan niemand iets schelen.” Duitsland bestaat opeens niet meer.
Zara: Superinteressant om een verhaal in die specifieke periode te vertellen. Ik heb eigenlijk nooit nagedacht over die overgangstijd. In mijn hoofd was het vanaf de overwinning gewoon met een vingerknip vrede, maar dat verloopt natuurlijk nooit zo vlekkeloos. Toch wel apart, de vorige film van de Australische Cate Shortland was een coming of age-verhaal, maar dit in feite ook. Ik vraag me wel af waarom ze voor deze setting heeft gekozen.
Sanne: Het is juist slim om het in de vorm van een coming of age-verhaal te vertellen, denk ik. Lore is te jong om bewust een kant te hebben gekozen tijdens de oorlog: ze is opgevoed als nazi, dat is haar wereldbeeld. Maar dankzij haar leeftijd en de dingen die ze tijdens haar tocht meemaakt is ze ook in staat om stukje bij beetje haar eigen mening te gaan vormen. In de scène waarin ze gefascineerd staat te pulken aan dat plakkaat met foto’s van Auschwitz zie je haar worstelen met de waarheid en haar eigen referentiekader.
Zara: Ik vond het mooi hoe ze haar verwarring hadden weten te vangen. Verwarring over wat nu goed of slecht is, en verwarring over haarzelf als puberend meisje.
Sanne: De seksuele spanning tussen haar en Thomas spat ook van het scherm, trouwens.
Rutger: Konden jullie je als ex-pubermeisjes identificeren met die mix van seksuele nieuwsgierigheid en afkeer?
Sanne: Jeetje Rutger, antisemitisme is bij mij nou nooit echt het probleem geweest. Waar ik me wel mee kon identificeren was die vreselijke scène waarin ze besluit haar lichaam dan maar aan te bieden, als ze een man om hulp vraagt en ze niets anders meer heeft om te geven. Het was het ultieme offer.
Zara: Iets wat ook al de hele film lang op de loer lag.
Rutger: Ja, de film was zwanger van verkrachting. Of wacht, dat zeg ik niet handig.
Sanne: Ondanks alle schokkende beelden was Lore ook een genot om naar te kijken. Prachtige kleuren, heel idyllisch en gefilmd met een handcamera.
Zara: Heel dromerig en op de details. Beeldschoon. Maar des te schokkender als ze dan weer gruwelijke dingen op hun pad vonden. Dan veranderde die droom gauw in een nachtmerrie.
Sanne: Iedere keer als Lore en haar broertjes en zusje vanuit het sprookjesachtige bos in de bewoonde wereld terugkwamen, wat af en toe gebeurde, werd het heel benauwd en duister. In dat bos werden ze een soort wilde dieren ofzo, één met de natuur - de vraag wordt opgeroepen of ze ooit weer in staat zullen zijn om te wennen aan het gewone leven. Wat zij kennen als ‘het gewone leven’ bestaat namelijk niet meer.
Rutger: Oorlog is: terug naar de natuur. En de natuur is oorlog. Dat is wat al die naïeve hippie-idioten nooit begrepen hebben.