Asset 14

de hersens in crisis

Midden in de nacht word je zwetend wakker van een hevige pijn aan je linkerarm. Je schreeuwt het uit en grijpt naar je arm, in een slaapdronken poging het leed te verzachten. Je hand stuit echter op het matras. Je draait je om en doet verwoede pogingen je verdwenen ledemaat te vinden; de hevigheid van de pijn verraadt een diepe wond of zelfs een gebroken bot - haast is geboden. Na deze paniekerige seconden dringt de werkelijkheid tot je geest door: je bent een oorlogsveteraan, of een verkeersslachtoffer, en je lichaam is reeds een paar jaar geleden van zijn arm ontdaan. Deze bewustwording vermindert de pijn echter niet. De geamputeerde arm wordt bestookt met steken en vlammende pijnen die het je moeilijk maken zijn afwezigheid te accepteren.

Fantoompijn is een ingewikkeld en fascinerend verschijnsel dat zich vaak voordoet; zo’n 50 tot 85% van de patiënten heeft er na een amputatie in verschillende mate last van. Hoe is het mogelijk dat de hersens zich in de luren laten leggen door de geest van je arm? De wetenschap heeft nog geen eenduidige verklaring gevonden, maar focust zich op twee theorieën. De eerste is simpel van aard. Zenuwen werken twee kanten op: enerzijds geven ze signalen van de hersenen door aan, in dit geval, je arm. Anderzijds sturen ze de daar verzamelde informatie ook weer terug naar boven. Op het moment dat je arm wordt geamputeerd, worden ook de daar gelegen zenuwen doorgesneden. Prikkeling van deze zenuwen veroorzaakt in de hersens echter nog steeds een gevoel van aanraking of zelfs pijn; deze gevoelens worden immers doorgegeven door de zenuwen, en staan zodoende los van de eventuele aanwezigheid van de arm.

De andere theorie is gecompliceerder. De hersens zijn een flexibele massa van zenuwcellen, die zelf ook zo hun eigen maniertjes hebben. In de somatosensorische cortex, het gebied van de hersens verantwoordelijk voor het ‘fysieke gevoel’, is elk deel van het lichaam afzonderlijk vertegenwoordigd. Het is een soort landkaart van het lichaam, waarop elk lichaamsdeel een eigen gebied inneemt. Het groepje zenuwcellen dat zich op die plek bevindt is gespecialiseerd in het ‘voelen’ van dat specifieke lichaamsdeel. Dit betekent dat stimulatie van een bepaald deel van deze cortex je doet voelen dat je been wordt aangeraakt, terwijl stimulatie van het stukje ernaast bijvoorbeeld tot een erectie kan leiden.

Een amputatie kan in zenuwenland vergeleken worden met het wegvallen van een bedrijfstak, of het afhaken van een grote klant: het deel in de hersens dat verantwoordelijk was voor de ‘gevoelens’ van de arm, heeft ineens niets meer te doen, en de zenuwcellen zijn werkeloos geworden. Voor onze bovenkamer zit er op dat moment niets anders op dan te reorganiseren. Het functieloze gebiedje wordt verdeeld over andere ledemaat-afdelingen, om zo alle zenuwcellen toch nog nuttig te maken. De zenuwen die vroeger de arm bedienden, worden nu bijvoorbeeld ingezet voor de voet.

De cellen gedragen zich als nieuwelingen op een geroutineerde afdeling, die meegluren met hun ‘senior executive consultant director’. Ze weten in principe hoe het werkt, maar hun taakomschrijving is nog niet helemaal duidelijk en ze moeten wennen aan hun nieuwe functie. Zoals men de telefoon nog wel eens opneemt met de naam van zijn oude werkgever, zo doen zich dergelijke gewenningsfoutjes ook voor in de hersens. Aldus kan het voorkomen dat bij aanraking van de voet ten onrechte de arm gevoeld wordt. Er wordt fantoompijn ervaren omdat de hersens na de amputatie wat klungelig zijn omgegaan met de vernieuwde taakverdeling.

In dit opzicht zijn de hersens wellicht wat behoudend en weinig rigoureus. Bij een crisis hoort in onze ontwikkelde wereld immers een massaontslag, niet een herverdeling van het personeel. De hersens kiezen ervoor alle zenuwcellen bezig te houden en niet zonder meer de vernietiging in te helpen. Hoe meer zielen hoe minder leed. Het lichaam krijgt als opperbaas helaas wel wat pijnen te verduren, maar hoeft daarentegen niet zijn werknemers op straat te zetten. Hier heeft de economie misschien nog wel wat te leren van het menselijk lichaam: hergebruik je medewerkers in een aangepast systeem, in plaats van ze meteen de goot in te sturen.

Mail

Brankele Frank

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Die betere wereld wordt al gemaakt

Die betere wereld wordt al gemaakt

Kun je, met alles wat er gebeurt in de wereld, nog gelukkig zijn? Marthe van Bronkhorst vindt het antwoord en ontdekt een boel hoopvolle initiatieven Lees meer

Zomers zwijgen

Volim nas: hoe de taal van de liefde mijn lichaam tot stilte maande

Wat als je vertrouwen in jezelf en je lichaam plotsklaps wordt aangetast door epileptische aanvallen? En tegelijkertijd je vertrouwen in de onvoorwaardelijke liefde van je oma ook op losse schroeven komt te staan? In een persoonlijk essay neemt Dorea Laan je in beeldende taal mee in deze zoektocht. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Harnas’, het achtste Hard//hoofd Magazine!

In welk harnas hul jij je? Stuur voor 14 september je pitch in en draag met een (beeld)verhaal, essay, poëzie of kunstkritiek bij aan het magazine ‘Harnas’. Lees meer

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Misschien voor mezelf, maar niet voor jou

Eva van den Boogaard lijkt op iemand die ze nooit gekend heeft. Via een persoonlijke brief en een angstaanjagende gebeurtenis leert ze hem toch een beetje kennen. Lees meer

:Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst 3

Meer dan Maria: het moederschap in de beeldende kunst

Wat betekent het om moeder te zijn? En wanneer ben je dan een ‘goede moeder’? Moederschap, en alle nuances daarrond, blijft onderbelicht. Anne Louïse van den Dool onderzoekt via de representatie van moeders in de beeldende kunst de vele kanten die horen bij moeder zijn. Lees meer

Mijn Apocalypsis Leydenensis 1

Mijn Apocalypsis Leydenensis

In deze gedichten vliegt Joshua Snijders koerend over een postapocalyptisch Leiden, zijn Lays-chipszakjes tijdens een uitstapje in de Melkweg achtergelaten en zwemmen walvissen op wieltjes. 'De vraag is of je voetafdrukken kunt achterlaten wanneer er geen zwaartekracht is.' Lees meer

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Lois Cohen maakte foto voor onze kunstverzamelaars: ‘Ik regisseerde per ongeluk een etalagepop’

Word vóór 1 juli kunstverzamelaar bij Hard//hoofd en ontvang een unieke print van Lois Cohen! In gesprek met chef Kunst Jorne Vriens licht Lois een tipje van de sluier op. Lees meer

Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter 1

De archivaris en haar dochter: Morgen zal alles anders zijn

‘Even eufy checken.’ In ‘Morgen zal alles anders zijn’ dicht Bareez Majid over de eindeloze keuzes en opties die een dag voortbrengt. Een dag die getekend wordt door de sluimerende aanwezigheid van de videofeed van een beveiligingsapp. Lees meer

Hard//hoofd zoekt vóór 28 juli 2.500 trouwe lezers!

Hard//hoofd verschijnt weer op papier, nu met extra bijlage! In Honger lees je over de pijn, het verlangen en de schoonheid van datgene waar we naar smachten. Schrijf je vóór 28 juli in voor slechts 3 euro per maand en ontvang Honger in september in de brievenbus, mét bijlage Ik wil, wil jij ook? over seksueel consent. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer