Illustratie: Studio M

Het is vijf voor twaalf voor het milieu en het enige dat Israël in de strijd gooit, is een enorme afvalberg. Maar juist in die puinzooi gloort hoop." />

Illustratie: Studio M

Het is vijf voor twaalf voor het milieu en het enige dat Israël in de strijd gooit, is een enorme afvalberg. Maar juist in die puinzooi gloort hoop." />
Asset 14

Tel Aviv

Ecologisch besef is hip, maar inmiddels ontkent zelfs de grootste scepticus niet meer dat het ook broodnodig is om te kunnen blijven leven op een overbevolkte aardkloot met beperkte fossiele brandstoffen. Hoe pakken we dat aan? Hard//hoofd stuurde vijf redacteuren naar vijf steden voor een reportage over duurzaamheid: Parijs, Amsterdam, New York, Tel Aviv en Londen. Deel drie van deze serie beschrijft de problematiek van afvalrecycling in Tel Aviv.

“Die stinkberg bedoel je?” Dat is de reactie die je krijgt als je de gemiddelde Israëli naar de Hiriya vraagt. Maar wat decennia lang de vuilstortplaats was van Tel Aviv en omgeving, is sinds een aantal jaar een baken van ecologische vernieuwing. Een pareltje, een paradijsvogelbloem die zich voedt en bloeit op een grote berg ellende. Typisch voor Israël eigenlijk.

Tegenstellingen

Israël is een land met gigantische tegenstellingen en spanningen. Rijk en arm, religieus en seculier, Oost en West, modern en traditioneel. Die grote tegenstellingen maken de maatschappelijke discussie moeilijk. Immers, als we zoveel van elkaar verschillen, hoe definiëren we dan ons gemeenschappelijk belang? Hoe praat je over modernisering en duurzaamheid met iemand die leeft alsof hij in de 18e eeuw is blijven steken; hoe met iemand die nooit geleerd heeft dat je afval niet op straat moet gooien?

Daarnaast is Israël maar een klein landje, maar half zo groot als Nederland, en meer dan de helft van haar oppervlakte wordt ingenomen door woestijn. De rest, een gebied kleiner dan Groningen, Friesland en Drenthe bij elkaar, wordt bewoond door 90% van de 7,5 miljoen inwoners. Dat zijn relatief veel mensen op een relatief klein stuk land en zo komen we snel bij de kernvraag terecht: hoe kunnen die mensen op een duurzame manier onderdeel uitmaken van hun natuurlijke omgeving, zonder de natuur volledig uit te buiten en hopen onverwerkbaar afval te produceren?

Illustratie: Studio M

De natuur wordt in Israël beleefd als groot goed: in het weekend en met feestdagen trekt iedereen er op uit om te wandelen en van het diverse landschap te genieten. Maar een echt breed bewustzijn met betrekking tot duurzaamheid ontbreekt. De buurman scheidt misschien zijn afval op het balkon, maar in de buurtsuper op de hoek wordt je raar aangekeken als je zegt dat je geen plastic zakje wil. De liefde voor de natuur staat dus op gespannen voet met de mogelijkheden die men heeft om daar op een verantwoordelijke manier mee om te gaan. Bovendien is Israël aanzienlijk armer dan een land als Nederland en een aanhoudende watercrisis maakt alles alleen nog maar erger. Een ecologisch zwaard van Damokles hangt ons boven het hoofd.

Wat men nodig heeft zijn heel veel druppels op een gloeiende plaat. Zo voert de overheid al jaren campagne om waterconsumptie te verminderen. En alhoewel het waterpeil van het Kinneret-meer, de belangrijkste zoetwaterbron, zich al jaren meters onder de rode lijn bevindt, helpt dat wel. Een ander typisch voorbeeld van duurzaamheidsbeleid zijn de grote gele kooien op straat voor het recyclen van plastic flessen. Juist omdat ze zo’n standaard onderdeel uitmaken van het straatbeeld, wijzen ze de voorbijganger ook op de noodzaak om te recyclen. Maar voor echte verandering moet je slimmer zijn.

Zonnepanelen

Als er iets is waar Israël een overvloed aan heeft, dan is het wel zonlicht. Al in de jaren ’50 begreep men dat de zon een potentiële oplossing bood voor het dreigende energietekort en dus werd er geëxperimenteerd met allerhande manieren om de zon zo efficiënt mogelijk te exploiteren. Een Israëlische ingenieur ontwikkelde simpele panelen, die door de warmte van de zon water verwarmen en zo de elektrische boiler werk uit handen neemt. In 1980 (na de energiecrisis, die in Nederland tot de autovrije zondag leidde) werd een wet aangenomen die stelt dat op elk nieuw huis dergelijke zonnepanelen geïnstalleerd moeten worden, waardoor nu meer dan 90% van alle huishoudens door deze simpele technologie worden voorzien van warm water. Als je over de daken van een willekeurige stad of dorp heen kijkt, ziet het er soms wat knullig uit, maar het maakt Israël wel de grootste per capita gebruiker van zonne-energie.

Wereldleider in gebruik van zonne-energie klinkt natuurlijk heel indrukwekkend, maar in feite neemt die energie van de zon nauwelijks meer dan 4% van het totale energieverbruik in. Het is dus lang niet genoeg en daarmee blijft Israëls ecologische status vergelijkbaar met die van een fermenterend hoopje afval. Maar ja, zoals iedereen weet (en niemand echt begrijpt), blijkt pure ellende maar al te vaak een vruchtbare voedingsbodem voor creatieve en vernieuwende ideeën. Het is juist hier in Tel Aviv dat men deze bizarre natuurwet in actie kan zien.

Ontkennen én oplossen

Israëli’s hebben het vaak over ‘de staat Tel Aviv’. Tel Aviv is een bubble, een losgekoppeld stukje Israël dat zich het liefst zo min mogelijk aantrekt van de uitzichtloze ellende die zich als een klam deken op een hete zomernacht over de rest van het land heeft uitgestrekt. In Tel Aviv bruist het leven door, alsof er geen raketten vallen of bommen ontploffen, en de bezetting nooit bestaan heeft. Maar tegelijkertijd is Tel Aviv ook de plek waar men onvermoeibaar doorgaat met experimenteren, met het zoeken naar creatieve oplossingen voor complexe problemen. Juist daarom is de Hiriya (zeg Chiríja) zo typisch voor de stad, en zelfs voor Israël.

Ten zuidoosten van Tel Aviv, langs de snelweg, ligt een berg. Een berg van 60 meter hoog en een oppervlakte van bijna 500.000 vierkante meter. Over een aantal jaar is het de locatie van een prachtig openbaar park, waar jonge ouders hun kinderwagen voor zich uit duwen en hun hond achter een afgeknaagde tennisbal aan laten rennen. Maar zelfs dat gelukzalige toekomstbeeld zal niet ongedaan maken dat de berg helemaal geen berg is, maar een vuilnisbelt.

De Hiriya was de vuilstortplaats van een groot deel van de agglomeratie Tel Aviv, een stedelijk gebied met 3,5 miljoen inwoners. Totdat men in 1998 realiseerde dat de 3000 ton afval die daar per dag gestort werd tot ernstige vervuiling van het grondwater en het milieu in het algemeen leidde, en de site na 50 jaar gesloten werd. In de afgelopen jaren is de Hiriya echter de locatie geworden van een gigantische afvalverwerkingscentrale en de focus van ambities om vernieuwende en duurzame manieren van afvalverwerking te ontwikkelen.

Voorbeeld

Door een nieuw ontwikkelde methode van afvalscheiding is de centrale in staat direct een deel van het afval te recyclen of gericht door te sturen naar gespecialiseerde recyclingcentrales. Zo wordt bouwafval verwerkt tot zand en gravel dat gebruikt wordt bij onder andere de aanleg van wegen en wordt organisch afval gebruikt om biobrandstof te produceren. Het meest indrukwekkende zijn misschien wel de zeventig gasputten die over de berg verspreid zijn: het gas dat in die putten verzameld wordt, voorziet de gehele centrale van energie, en wat overblijft wordt verkocht aan het elektriciteitsnetwerk.

Inmiddels wordt de Hiriya bezocht door schoolklassen en met bedrijfsuitjes, en leren mensen hoe je toch nuttig gebruik kunt maken van spullen die anders in de afvalbak zouden belanden. Of zo’n huis-tuin-en-keukenaanpak nou echt altijd nuttig is weet ik niet, maar goed, de bezoekers worden op een creatieve manier geconfronteerd met consumptie en afvalproductie en dat geeft stof tot nadenken. Wat dat betreft is de potentiële publieke functie van de Hiriya en alles waar het voor staat niet te onderschatten. Het is een lichtend voorbeeld van duurzaamheid en dat soort voorbeelden heeft men hier broodnodig, want het lijkt soms wel dat hoe hoger de urgentie, hoe moeizamer het gaat.

Het is vijf voor twaalf in Israël. Een verandering van de mentaliteit en concrete oplossingen voor grote ecologische problemen zijn vereist. Maar om heel eerlijk te zijn: het is al een tijdje vijf voor twaalf en een gebrek aan duurzaamheid is niet het enige probleem dat de vorming van een gezonde samenleving in Israël op de lange termijn bedreigt. Of zelfs maar op de korte termijn. En dat begrijpen ze in Tel Aviv ook.

Daarom zoekt men naar creatieve oplossingen. Oplossingen die de potentie hebben om een reactie te ontketenen, om het vereiste zetje te geven dat de mentaliteit kan doen veranderen. De Hiriya is zo’n potentiële oplossing. Het is een bloem op een berg ellende. Een bloem wiens wortels op een dag zo groot zullen zijn, dat ze de berg van binnenuit kapot kunnen maken.

Mail

Elon Heymans

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
:De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

De archivaris en haar dochter: De eeuwige lijsten

‘Ik wil geen literatuur van je maken.’ Hoe berg je je moeder in je schrijven, zonder haar essentie te bevriezen? Bareez Majid dicht in woord en beeld over ‘soon-to-be-dead-mothers’ en onderzoekt hoe hun lichamen functioneren als vergankelijk archief. Lees meer

Nog een keer: baas in eigen buik! 1

Nog een keer: baas in eigen buik!

Je zou zeggen dat het abortusrecht in Nederland vanzelfsprekend is, maar is dat eigenlijk wel zo? Een abortus is wettelijk gezien namelijk nog steeds strafbaar. Jihane Chaara neemt je mee in de politieke geschiedenis van het verworven abortusrecht in Nederland, die gepaard gaat met weerstand tegen dit recht op zelfbeschikking, maar ook met veel feministisch verzet en solidariteit. Lees meer

Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

Iemand die me bij de hand neemt en me zegt hoe het moet, alles

'Ik verlang zo erg naar een inspirerend figuur die logica ontdekt in de willekeur van wat ons allemaal overkomt. Die tegen me zegt: "Marthe, zó is het, en de rest is bullshit".' Lees meer

Auto Draft 7

Moederland

Zelfs in de Italiaanse zon lukt het niet altijd om donkere gedachten op afstand te houden. Roos Sinnige laat ons meedrijven op de ongrijpbare stroom die dan ontstaat. Lees meer

:Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Meld je aan voor de Hard//hoofd schrijfworkshop: hoe schrijf je over mannelijkheid?

Hard//hoofd organiseert op 25 mei de eerste schrijfworkshop! Tijdens deze middag zul je onder begeleiding van Selm Merel Wenselaers, Marthe van Bronkhorst en Jochum Veenstra de tijd krijgen om met elkaar in gesprek te gaan en aan een tekst over mannelijkheid te werken. Aanmelden kan tot en met 22 april. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent! 1

Oproep: Reageer op de briefwisseling over seksueel consent!

Ben je vrij in je verlangen? Op welke manieren kunnen en willen we elkaar aanraken? Reageer vóór 2 juni op de brieven van Yousra Benfquih en Alara Adilow. Lees meer

zonderverdergroet

zonder verdere groet

Rijk Kistemaker doet niet aan groeten. Rijk schrijft gedichten terwijl hij bezig is met andere dingen, zoals het opladen van een gehuurde Kia en huilen. Laat je meevoeren op zijn poëtische gedachtestroom. Lees meer

een interview met Abel Kamps

Interview met Abel Kamps: 'Ik hou ervan als mijn werk meer een ervaring wordt en minder een object.'

Aucke Paulusma gaat in gesprek met kunstenaar Abel Kamps: Hoe verweef je absurditeit of humor in je kunst, en welke rol spelen deze elementen in het creëren van de impact die je werk op de toeschouwer heeft? Lees meer

Jonathan de slakkenman

Jonathan de slakkenman

'Hij zag simpelweg hoe de slak zich terugtrok in zijn huisje wanneer het zich onveilig achtte. Vanwege hun gedeelde lot, voelde Jonathan zich geroepen om de naaktslak ook een toevluchtsoord te bieden.' In dit korte verhaal van Ivana Kalaš neemt Jonathans slakkenfascinatie langzaam zijn leven over. Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Het insectenhotel

Het insectenhotel

‘Ik kan wel voor je krimpen.' Dieuke Kingma onderzoekt in een kort verhaal vol spinnenpoten en keverschildjes of je de ruimte die je inneemt in een relatie ook weer terug kan geven. Lees meer

Afgebeeld is een vrouw in badpak, zwemmend tussen vissen.

Anders zijn is niet ‘tegen de natuur’

Marthe van Bronkhorst duikt in de diepzee en ontleert acht lessen die ze vroeger op school onderwezen kreeg. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Auto Draft 6

ode aan de lepismA saccharinA

Lieke van den Belt neemt je mee in de wereld van de zilvervis. Met lichte en vervreemdende beelden schetst ze in twee gedichten een dialoog tussen deze beestjes en hun slachtoffers. Lees meer

Enterprise, Alabama

Enterprise, Alabama

Charlotte Duistermaat neemt je mee in de enigszins absurde culturele en historische impact van een snuitkeverplaag op een Amerikaans dorpje en de vergelijkbare migratiestromen van mens en dier. Lees meer

Oproep: Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een nieuwe Chef Beeld!

Hard//hoofd zoekt een getalenteerde beelddenker (x/v/m) die visuele sturing geeft en die de redactie wil komen versterken! Lees meer

Oproep: Stouten Stift en het Rode Oor 2025 1

Oproep: De Stoute Stift en Het Rode Oor 2025

De jaarlijkse erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en de daaraan gekoppelde illustratiewedstrijd De Stoute Stift staan weer open voor inzendingen! We zijn op zoek naar de beste erotische verhalen om naar te luisteren en vier Nederlandse en vier Vlaamse illustratoren die een beeld willen maken bij de beste verhalen van de erotische schrijfwedstrijd. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer