Asset 14

Dubbelleven

Dubbelleven

Hoe kenmerkt het interieur van een multicultureel gezin zich? Emerald Liu onderzoekt hoe huiselijke voorwerpen een metaforische brug vormen met haar overzeese familieleden. ‘Het proces van achterlaten maakt alles wat je in je handen hebt extra betekenisvol, overgoten met een glazuur van kostbaarheid.’

Een diasporisch huishouden wordt gekenmerkt door een zekere dualiteit. Twee culturen die zij aan zij bestaan in een ruimte. Objecten vormen een concrete manier om me te verbinden met mijn overzeese familie. Ik groeide op in Vlaanderen met een Belgische moeder en Chinese vader, die elkaar hadden leren kennen toen mijn vader via vrienden in de jaren 80 in België terechtkwam. Zijn familie woont nog steeds in Zuid-China en Hong Kong. Deze afstanden brengen hun eigen unieke, familiale uitdagingen met zich mee.

Bij het ontbreken van fysiek contact, het delen van gemeenschappelijke ruimtes, ontstaat een vorm van vervreemding. Nauwelijks merkbaar tot de volgende familiereünie waar de geculmineerde gemiste momenten van de voorbije maanden of jaren een confronterende realisatie voorschotelen. Het gemis van een bepaalde blik, een gedeelde lach of simpele schouderklop. Het missen van kleine verschuivingen in gedrag, gewoontes en gemoedstoestanden die non-verbaal worden gecommuniceerd, wordt voor een deel gecompenseerd door de objecten die we in huis bewaren. Ze vormen een tastbare metafoor, wiegen ons even in de armen zoals mijn Chinese grootmoeder dat deed toen ze naar België reisde om hulp te bieden tijdens de kraamtijd na mijn geboorte. Als ik een ketting omdoe van mijn oma, voel ik diezelfde geborgenheid. Ik draag haar met me mee.

Jeugd

Op de basisschool komen klasgenootjes bij elkaar spelen. Op de school in mijn dorp bestond de gewoonte om bij elke speelnamiddag ook in een kleine attentie te voorzien voor het kameraadje bij wie je te gast was. Een nieuwe LEGO-set, puzzel of knutselspel. Thuis bogen mijn ouders en ik ons over een geschikt geschenk met een twist. Een favoriet souvenir uit China, dat mijn oma en tante ons toestuurde, waren witte met de hand beschilderde zijden sjaaltjes. Delicate motieven van pioenen sierden de stof, die glansde als parelmoer. De verzadigde kleuren, die tot leven komen op de pure witte achtergrond, doen dagdromen.

Anticipatie nam de geur aan van mottenballen en cederhout

Ik stond als kind telkens versteld van hun schoonheid. Elk stuk, uniek in zijn pracht, droeg een verhaal met zich mee. Reikhalzend keek ik uit naar het moment waarop de antieke klerenkast openging. Het zachte gekraak van de scharnieren zong, voordat mijn moeder of vader de sjaals voorzichtig van het bovenste schap nam. Anticipatie nam de geur aan van mottenballen en cederhout. Met zorg kozen we samen een van de sjaals uit om in cadeaupapier te verpakken. Het cadeau werd bij aankomst bij de klasgenoot thuis aan hun overhandigt. Tot op de dag van vandaag vraag ik me af of mijn klasgenoten het vakmanschap en de schoonheid van deze zijden sjaals konden appreciëren.

Tijdens de bezoeken bij jeugdvrienden viel het voor het eerst op hoe hun thuis verschilde van het mijne. Schoenen aanhouden versus deze plechtig telkens uitdoen alvorens binnen te treden. Bij onze inkom stonden de schoenen op een nette rij of tijdens een chaotische dag op een hoopje. Een idyllisch Vlaams landschap in olieverf versus de Chinese rolschilderingen aan de wand van de hal. Ik baande me een weg richting de woonkamer, versierd met Chinese keramiek of jaden beeldjes. Een haardvuur omringd door mijn vaders whiskeyflessen met ginsengwortels, waar helende eigenschappen aan worden toegeschreven – een knipoog naar zijn Chinese geneeskundeopleiding. De stoom van de rijstkoker die naar de keuken leidt. Keukenkasten gevuld met typerende blauw-wit porselein.

Rituelen

Een gewoonte die elke ochtend in mijn jeugdherinneringen markeert, is het zetten van thee. De tienjarige versie van mij ziet de scene zo voor zich afspelen. Mijn vader zet de kenmerkende gele doos op tafel van oolongthee. Tieguanyin om precies te zijn, die een geroosterde aroma verspreidt. De gedroogde theeblaadjes, die uit de verpakking ritselen, vallen in een klein, terracottakleurig theepotje. De waterkoker staat te bruisen, laat stoom af. Het warme water wordt vervolgens over de theebladen gegoten. ‘Om ze te wassen’, licht mijn vader toe. Net zoals je in een lab erlenmeyers na gebruik driemaal wast met gedestilleerd water, zo worden ook de theekopjes minutieus gereinigd, voordat de thee erin mag worden geschonken.

Thee vormt een belangrijk bindmiddel tussen mij en mijn familie in Hong Kong en China

Mijn vader giet de thee eerst in de cilindrische koppen, daarna worden de koepelvormige kommen op dezelfde manier gespoeld. Een reinigingsproces. Vervolgens brengt mijn vader een van de cilindrische koppen naar zijn neus. Een diepe bedachtzame ademhaling volgt. Waarna hij de thee in de ronde kommen giet waaruit gedronken wordt door ons gezin. Een proces dat verschillende zintuigen prikkelt. Een ritueel. Wanneer ik als dertiger vandaag de dag het ouderlijk huis bezoek, houdt dit gebruik nog steeds stand.

Thee vormt een belangrijk bindmiddel tussen mij en mijn familieleden in Hong Kong en China. Mijn familiebezoeken aan hen zijn, vanwege de afstand, infrequent en op een hand tellen. Voor de coronacrisis boekte ik vluchten om mijn grootmoeder in Hong Kong te verzorgen. Tussen de ziekenhuisbezoeken door bracht ik tijd door met andere familieleden, sprak ik af met een penvriendin of bezocht ik het graf van mijn overgrootvader. Voor mijn grootmoeders ziekte werden de reizen vooral gekarakteriseerd door stadswandelingen, de Star Ferry en dagelijkse bezoeken aan dim-sumrestaurants, waar elk familielid een theesoort koos die paste bij diens behoefte: van pu’erhthee voor de spijsvertering tot chrysantenthee voor relaxatie. Het luide geroezemoes van andere gasten, de keukengeluiden, en het klinkende servies speelden op de achtergrond. Een symfonie van smaken en geuren op de voorgrond.

Reflectie

In het appartement waar ik nu als volwassene woon bevindt zich midden in de stad. Daar nestel ik me elke avond onder de dekens, het zachte zijde van het Double Horse dekbed voelt geruststellend aan als een cocon. Het glijdt langs mijn lichaam en omarmt me. Ik voel mezelf ontplooien tussen de vouwen van de stof. De cocktail van stilte, vermoeidheid, en het duister rondom leent zich voor reflectie. Ik denk na over het gevoel van gemis, dat elke keer opkomt als je iets of iemand moet achterlaten.

Diasporische families hebben de kunst van het loslaten moeten omarmen om verder te kunnen gaan met het leven

Diasporische families hebben de kunst van het loslaten moeten omarmen om verder te kunnen gaan met het leven. Eerder dan een bewuste keuze was het telkens meer een kwestie van aanvaarding, om vervolgens de bittere pil door te slikken. Bitterheden eten is een typisch Chinese uitdrukking. Het wordt gezien als een kunst en een deugd. Iets wat men moet doorstaan.

In het ouderlijk huis bevinden zich in de keukenkast tussen vertrouwde theedozen bijzondere varianten die mijn oudste oom me tijdens mijn reizen naar China had meegegeven. Een ludiek voorbeeld is een kleine bol, omwikkeld in een metallisch papier. Het omvat een gedroogde mandarijn, gekrompen tot de grootte van een vingerkootje, gevuld met theebladen. Een originele verpakking die een glimlach op mijn gezicht toverde toen mijn oom het overhandigde. Het levendige oranje van die schil deed me terugdenken aan de kleur van de gedroogde osmanthusbloesems in Guilin.

Toen ik begin twintig was, bezocht ik samen met mijn vader en grootmoeder deze stadsprefectuur, befaamd om zijn prachtige karsttorens – heuvelachtige rotsformaties – en de rivier Li die door het landschap stroomt. De enige keer dat we een toeristische route uitstippelden in China en tijd maakten voor bezichtigingen buiten de regio van onze familie. Guilin betekent letterlijk ‘bos van zoete osmanthus’. In de taxirit vanuit het station richting de stad, omsingeld door osmanthusgewassen, ruik je al het parfum van de osmanthusbloesems door de opengedraaide autoramen binnenwaaien. Een hartelijk onthaal. Als ik die momenten van bijna tien jaar terug wil herleven voeg ik enkele bloesems toe aan de vertrouwde Tiguanyin thee. Een zoete bloemengeur die prikkelt en herinneringen levendig houdt.

Het is een van de weinige keren dat ik mijn vader emotioneel heb zien worden

Ten noordwesten van Guilin bezochten we ook de traditionele dorpen van de Dong, een etnische minderheid in China. De dorpen worden gekarakteriseerd door torrentrommels, pagoden, en ‘wind-en-regenbruggen’ uit hout.

Eenmaal daar zagen we op de straten tussen de houten huizen heen verschillende kippen rondlopen tussen de mensen. Groot, trots, met iriserende vederdracht. We bewonderden hun pracht zoals we de houten architecturale constructies van het dorp bewonderden. Hun schoonheid was de trigger die een emotionele herinnering bij mijn vader naar boven haalde. Hij begon te vertellen hoe hij als kind net zo’n kip had gehad als huisdier. Hij verzorgde en speelde met haar, vertroetelde haar. Op een dag tijdens het avondmaal werd er door zijn moeder kip voorgeschoteld. Hij merkte op hoe smakelijk het was en werd toen ingelicht dat het zijn eigen kip was die op het bord lag. Het moment dat hij dat vertelde, is een van de weinige keren dat ik mijn vader emotioneel heb zien worden. Het duurde jaren voor hij weer gevogelte kon eten.

Revolutie

Mijn vaders kip werd geslacht tijdens de voedselschaarste die eind de jaren 50 in China ontstond als gevolg van een combinatie van opeenvolgende natuurrampen en nieuwe beleidsvormen tijdens Mao’s ‘Grote Sprong Voorwaarts’. Het was een van de dodelijkste hongersnoden in de globale geschiedenis, die tientallen miljoenen levens eiste.

De ‘Grote Sprong Voorwaarts’ mislukte, waarna Mao in 1966 een nieuwe campagne opzette om macht terug te winnen: de Culturele Revolutie. Die kenmerkte zich door het uitschakelen van Mao’s politieke tegenstanders en ideologische zuivering. Gedurende die periode werd het land een politiestaat, vernietigde men verwijzingen naar de oude cultuur van het China van vóór het communisme, en werden intellectuelen naar het platteland verbannen om als landarbeider te werken.

Het proces van achterlaten maakt alles wat je in je handen hebt extra betekenisvol, overgoten met een glazuur van kostbaarheid

Omwille van de Culturele revolutie verhuisde mijn familie vanuit hun provincie in Zuid-China, zoals vele andere families toen, naar Hong Kong. Deze havenstad, destijds een Britse kroonkolonie, groeide onder de influx van Chinese vluchtelingen vanwege zijn handige locatie en uitgangspoort tot de rest van de wereld. Wanneer je je thuis moet ontvluchten is er enkel plek in de valies voor het absolute en essentiële. Vele familiedocumenten, objecten, of erfstukken gingen verloren in de chaos of werden noodgedwongen achtergelaten.

Het proces van achterlaten maakt alles wat je in je handen hebt extra betekenisvol, overgoten met een glazuur van kostbaarheid. Een opgedrongen minimalisme. Het wederantwoord in minder turbulente tijden is een soort verzamelwoede. Stapels oude boeken, gongshistenen, en multipacks van kleren die het ouderlijk huis domineren met hun aanwezigheid. Tijdens mijn eerste familiebezoek in Hong Kong kan ik me nog voor de geest halen hoe mijn tante een grote zak uit haar valies tevoorschijn toverde met allerlei soorten traditionele hangers en amuletten uit jade, steen of glas. Ze opende de gripzak, kantelde die boven haar bed zodat de kleurrijke inhoud over de witte katoenen lakens vloeide. Objecten die ze over vele jaren verzameld had schilderden een tafereel op het blanco dekbedovertrek. Ik keek toe hoe ze elk object onder handen nam en tegelijk herinneringen ophaalde.

Het minimalisme dat de westerse interieurbladen vult is een soort weelde. Een privilege van genoeg hebben om elementen te kunnen schrappen. De strakke lijnen en pure eenvoud, ontdaan van een veelvoud aan persoonlijke memento’s, zijn een vorm van luxe. Het is niet dat ik de Wabi-Sabi-esthetiek van de Belgische interieurvormgever Axel Vervoordt niet waardeer, ik benijd die eerder. Zijn schaarsgevulde, kalme en rustgevende interieurs staan dwars op de turbulentie van een diasporisch verleden die vaak gekleurd is door chaos en verlies.

In het oude China geloofde men dat stenen werden geboren, leven en sterven

De Culturele Revolutie had vele objecten van het collectief cultureel landschap gestript. Het kopen van artefacten is een manier om je cultuur te bewaren en terug te kopen. Wu Bins uniek 17e-eeuwse rolschildering ‘Ten views of Lingbi Rock' is een toonbeeld van een gegeerd cultureel stuk die recordprijzen haalden toen die in veilinghuizen werd verkocht. De tien verschillende zichten van een gongshirots uit Lingbi drukt het levendige en fluïde karakter van deze steen op metafysische wijze uit in Bins werk. In het oude China gaf men deze rotsen een surrealistische betekenis, door hun dynamische vorm werden ze gezien als objecten die voortdurend in een staat verandering verkeerden, in staat tot magische transformaties. De grillige dimensie van de stenen werd gezien als een belichaming van de bewogenheid van de natuur. Net als het menselijk lichaam, geloofde men dat stenen werden geboren, leven en sterven.

Ik herinner me hoe mijn vader in de jaren 90 terugkwam van Normandische uitstappen met een tas vol strandkeien die hij had opgeraapt langs de kust. Elk met de hand uitgekozen om hun bijzondere vorm, kleur, of textuur. Tot ergernis van mijn moeder, er waren immers al een hele collectie stenen die rondslingerden. In zijn studiekamer is er een gecureerde selectie van die collectie nog steeds aanwezig. Zo zie ik op zijn vensterbank een steen zorgvuldig gepaard met een complementair exemplaar om zo tot een harmonieuze compositie te komen. Als kind nam hij me mee naar de jaarlijkse fossielenbeurzen in Gent of Brussel, daar schuimden we de standen af en selecteerden zorgvuldig onze favoriete schelpen of fossiele stenen, om ze eenmaal thuis al glunderend uit te pakken zoals pralines uit verzilverd papier worden ontrafeld.

Bij aankomst thuis doe ik mijn schoenen uit alvorens binnen te treden, ruil ik de buitenwereld in voor een interne, observeer ik de objecten in de woonkamer om me heen en voel de tastbare verbintenis die ze me verlenen met mijn familie. De ketting van mijn Chinese grootmoeder of schelpen opgeraapt langs de Vlaamse kust tijdens familie-uitstappen. Mijn persoonlijk interieur is een reflectie van mijn biculturaliteit. Net zoals de Lingbi rots die Wu Bin schilderde dynamisch en in een constante staat van verandering.

Mail

Emerald Liu is een Sino-Belgische schrijver, haar werk verscheen o.a. in Deus Ex Machina, de lage landen, en Where Else: An International Hong Kong Anthology. Ze werd uitgenodigd om deel te nemen aan de schrijfresidentie in Parijs van deBuren in 2022, momenteel is ze poëzieredacteur bij Kluger Hans.

Jolien van der Beek zoekt in haar werk naar de verwevenheid tussen de natuurlijke wereld en de menselijke ervaring, vanuit een verlangen naar harmonie en een gevoel van vervreemding. Geïnspireerd door het raadselachtige en ongrijpbare aspect van het bestaan, probeert ze dit te verbeelden in tekeningen met een buitenaardse, dromerige sfeer.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

De dooddoener van het kwaad

De dooddoener van het kwaad

Bas Keemink bespreekt de film 'The Zone of Interest', waarin Jonathan Glazer 'Big Brother' naar de Holocaust brengt. Lovende kritieken schrijven dat hij Hannah Arendts theorie, de banaliteit van het kwaad, goed in beeld brengt, maar is dat wel zo? Lees meer

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Exteriors, Annie Ernaux and Photography

Jorne Vriens bezocht een tentoonstelling in Parijs en dit leidde tot een prachtige uiteenzetting over tekst, smartphones, connectie en fotografie. Lees meer

De eerste leugen

De eerste leugen

De eerste keer dat Job van Ballegoijen de Jong loog, was het bijna onschuldig. Een leugentje om bestwil, dacht hij toen, om zijn moeder gerust te stellen. Maar die eerste leugen groeide uit tot een web waarin hij langzaam verstrikte. In zijn debuut 'Morgen vertel ik alles' vertelt hij waarom iedereen een tweede (of derde) kans verdient. Lees meer

Leven in laagjes

Leven in laagjes

In dit essay geeft Dani Bouwman een intieme reflectie op identiteit, familie en het verlangen naar een plek waar hij volledig zichzelf kan zijn. Lees meer

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

De overkokende theatraliteit van Pierre Bokma maakt van Zomergasten weer een feestje

Reinout Bongers schreef een nabeschouwing van de Zomergasten-aflevering met Pierre Bokma als gast of, moeten we zeggen, hoofdrol? "Therapie heeft hij wel geprobeerd, maar dat leverde hem - naar eigen zeggen - vooral een lege bankrekening op." Lees meer

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Eerherstel voor mijn stiefmoeder

Toen zijn stiefmoeder Pieta stierf, voelde het voor Jelle Havermans alsof hij werd bevrijd van een van zijn grootste onderdrukkers. Voor ons Sorry-magazine schreef hij dit essay waarin hij jaren later toegeeft dat de vrouw die hem en zijn zusje het leven zuur maakte, ook slachtoffer was van haar eigen tijdsgeest en omgeving. Lees meer

:Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

Aan een dun touwtje: Over onbegrip, offers en intergenerationele solidariteit

In dit persoonlijke essay ontrafelt Laura Korvinus de draden die haar met haar oma verbinden. Langs welke verhalen of assen kan verbondenheid tussen verschillende generaties ontstaan en worden vastgehouden? Deel 1. 
 Onderweg naar mijn grootouders glipt een herinnering mijn gedachten binnen. Op een oude video ben ik aan het spelen aan de rand van... Lees meer

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Op studiobezoek bij Koen van den Broek

Aucke Paulusma ging op studiobezoek bij kunstschilder Koen van den Broek. In de hoop inspiratie op te doen voor zijn eigen kunstenaarscarrière, bespreken ze de kunst. Lees meer

:Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje? 7

Sōsaku hanga: Modernistische kippenvelkunst volgens het boekje?

Waarom blijft prachtige kunst soms onbekend? Janke Boskma kreeg kippenvel van Sōsaku hanga en dook in de Japanse kunstgeschiedenis. Lees meer

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ook boze mensen kunnen kwetsbaar zijn

Ettie reageert voor een laatste keer op een brief van Jochum, door te schrijven over verdriet, kwetsbaarheid, woede en het belang van actief luisteren. Lees meer

:'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

'Hoop is het laatste dat sterft, maar op dit moment is de situatie tamelijk hopeloos': Sana Valiulina te gast in Zomergasten

Juul Kruse bekijkt de Zomergasten-aflevering van Sana Valiulina, waarin zij bovenal probeert hoop te houden en overeind te blijven tegen de achtergrond van immer grimmig Rusland. Lees meer

Een excuus in een klein restaurant

Een excuus in een klein restaurant

Ettie schreef een brief aan Jochum, die hem ontroerde. Hij besloot een brief terug te sturen over excuses, ouders en wat het betekent om zowel een cis-man én queer te zijn. Lees meer

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Een goed passend hokje is nog steeds een hokje

Vorige week schreef Jochum een brief aan Ettie over zijn ervaring met queer-zijn, biseksualiteit en identiteit tijdens zijn jeugd. In deze brief reageert Ettie met haar eigen ervaring en vraagt ze zich af of iedereen queer zou kunnen zijn. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer