Asset 14

Dagboek van een proefkonijn (deel 2)

Dagboek van een proefkonijn

In de zoektocht naar een COVID-19-vaccin wordt er mogelijk deze zomer al op proefpersonen getest – de onvermijdelijke laatste stap in medicijnonderzoek. Hoelang houden mensen het vol in een kliniek en bloeit er weleens liefde op tussen proefpersonen? Oscar Spaans deed eind vorig jaar mee aan medicijnonderzoek en verwerkte zijn notities tot een driedelige serie. Deze week deel 2: Dagboek van een proefkonijn.

Reserve

Het is vreemd om hier als gezond mens te liggen. De deuren en tussenwanden van de slaapkamers zijn van glas, alleen het gordijn rond mijn bed geeft een idee van privacy. Ik ben net wakker geworden van het gewicht van de holter, een apparaatje dat mijn hartritme registreert. Het kastje gleed van de rand van het matras en bleef daar boven de vloer bungelen aan de snoeren die met stickers op mijn borst zitten geplakt.

Achter het gordijn klinkt de diepe ademhaling van Lammert, mijn kamergenoot, een grote man met kleine pretoogjes. Hij is een gepensioneerde waterbouwer uit Groningen. Gisteravond zijn we binnengekomen. Hij en ik zijn de reserveproefpersonen: als er morgen om 12.00 niemand van onze groep is uitgevallen, worden we met een vergoeding naar huis gestuurd.

Voor mij is het de derde keer dat ik in deze kliniek kom, het CHDR (Centre for Human Drug Research) in Leiden. Lammert komt hier voor het eerst maar is al in veel andere klinieken geweest, zelfs in België en Duitsland. Hij is een veteraan die zich als aanvulling op zijn pensioen om de zoveel maanden aanmeldt als proefpersoon. ‘Antwerpen blijft ’t mooist. ’t Is allemaal ouwe zooi, maar ik heb iets met die Belgen, ik weet niet wat dat is. Zo’n studie daar is echt een uitje voor me.’

Neem hem maar

Ochtend. Gedoucht en aangekleed zit ik op bed. Naast me, op zijn eigen bed, zit Lammert met zijn laptop op schoot. Hij heeft er weinig vertrouwen in dat wij nog worden ingezet en speurt op internet naar vliegtickets om te ontsnappen aan dit herfstige weer. Zijn trolley staat al ingepakt naast de deur. ‘Waarom zou ik meteen teruggaan naar Groningen? Ik heb alles bij me, de trein komt toch langs Schiphol.’

Als ze me voor ieder buisje opnieuw moesten prikken, zou ik er aan het eind van de dag bijlopen als een personage uit Requiem for a dream.

Om half twaalf begin ik mijn tas ook maar in te pakken. Ik stuur een berichtje naar een vriendin, maak plannen om iets te gaan drinken; het is tenslotte dinsdag.

Net als ik mijn tas dichtrits, snelt een verpleegster de kamer binnen en richt zich tot Lammert. ‘Ik kom u meenemen, er is iemand uitgevallen.’

Kennelijk ben ik tweede keuze. Maar de vrijgezelle pensionado zit al met zijn hoofd in Zuid-Europa en gebaart naar mij. ‘Neem hem maar, ik heb het wel gezien hier.’

Scrubben

Even later bevind ik me een verdieping hoger in een kleine kamer met een bed, een bureau en een paar computerschermen. In het systeemplafond brandt een tl-lamp, het daglicht wordt geblokkeerd door een rolgordijn. Op mijn hoofd zit een cap, een soort stoffen badmuts met éénentwintig elektroden die mijn hersenactiviteit registreren. In het midden van de contactpunten zit een klein gaatje waar de meetassistente - een studente klinische psychiatrie - een spuit gevuld met geleidingsgel doorheen prikt. Ik voel de koude substantie door mijn haar kruipen. Met de bot gemaakte punt van de spuit schraapt het meisje over mijn schedel om dooie huidcellen te verwijderen en zodoende de weerstand te minimaliseren. Op het computerscherm zie ik een bovenaanzicht van mijn hoofd met de éénentwintig elektroden. Terwijl ze scrubt, verspringen de contactpunten van rood naar geel naar groen.

Als de cap goed zit komt er een verpleegster binnen. Ze heeft een bakje in haar hand met daarin een canule en een aantal reageerbuisjes. ‘Welke arm?’

Ik steek mijn armen naar voren. ‘Kies maar.’

Ze brengt een stuwband aan rond de biceps van mijn rechterarm, vraagt me om een vuist te maken. Met haar vinger wrijft ze over een opzwellende ader. De naald glijdt door mijn huid, bloed kringelt door een slangetje, het reageerbuisje loopt vol. Als alle buisjes gevuld zijn wordt de canule op mijn arm vast getapet en afgedekt met een dot watten en een gaasje. Gedurende de dag zullen er tientallen buisjes worden afgetapt met behulp van een kraantje bovenop de canule; als ze me voor ieder buisje opnieuw moesten prikken, zou ik er aan het eind van de dag bijlopen als een personage uit Requiem for a dream.

Heftige vragen

De arts die het onderzoek leidt komt binnen, een vrouw met een sympathiek gezicht, ik schat haar achter in de dertig. Ze stelt zich voor.

‘Vind je het vervelend als ik je een paar persoonlijke vragen stel?’

‘Nee.’ 

‘Ben je ooit weleens naar bed gegaan met de gedachte: werd ik maar nooit meer wakker?’

‘Nee.’ (Stiekem is het weleens voorgekomen, maar dan had het met liefdesverdriet te maken en dan telt het niet.)

‘Heb je ooit weleens over zelfmoord nagedacht, een poging ondernomen of voorbereidingen getroffen?’

‘Soms probeer ik me voor te stellen hoe het zou zijn. Maar dat is meer bij wijze van gedachtenexperiment, niet als serieuze overweging.’

Ze knikt en vinkt een hokje aan.

Testjes

Ik onderga dit allemaal zittend in een wat grote, lompe stoel. Het ding staat op wielen en is rondom bekleed met blauw imitatieleer. De zitting is te hoog en te diep, zodat mijn voeten zo’n beetje boven de grond bungelen. De meetassistente sluit me aan op de apparatuur en komt dan achter me staan om de stoel te positioneren, waardoor ik me nog hulpbehoevender voel.

Bij de eerste CNS-test (CNS staat voor Central Nervous System) moet ik tien minuten naar de deur kijken zonder mijn blik te fixeren, en me ondertussen niet verroeren.

‘Ogen open. Open sluiten,’ zegt de meetassistente om de minuut. Haar stem is zacht en bezwerend, de kamer karig verlicht.

Ik probeer de test te benaderen als een soort meditatieoefening en concentreer me op mijn ademhaling. Maar telkens ruik ik de lijmachtige geur van de geleidingsgel die het meisje in mijn haar heeft gespoten en voel ik de stickers en snoeren en elektroden en naalden op en om en in mijn lichaam. In gedachten zie ik Lammert met zijn trolley door de vertrekhal van Schiphol banjeren.

De ergste proef is er één waarbij ik negen minuten lang met een koptelefoon op naar een zwart scherm zit te staren. Elke seconde hoor ik een toon, zoals wanneer je een cijfer intoetst op een vaste telefoonlijn. Soms klinkt er ineens een hoge toon tussendoor, dan moet ik op een knop drukken. De ruim vijfhonderd piepjes hebben een hypnotiserend effect op me - en niet op een aangename manier. Negen minuten is net vol te houden, maar ik kan me voorstellen dat je een mens hier op den duur mee tot waanzin kan drijven.

Honger

Ik wil eten maar dat mag pas om 17.54 – vier uur nadat ik mijn eerste dosis medicatie heb gekregen.  Ontbijten mocht ook niet, het middel – of een placebo - moet op een nuchtere maag worden ingenomen. Drie kleine, witte pilletjes zijn het, één van 10 milligram en twee van 2,5 milligram, die ik onder het toeziend oog van twee verpleegsters doorslik.

De CNS-testen worden tot ’s avonds laat herhaald. Meetassistentes komen en gaan, de proefpersoon blijft. Tussen de sessies door komt er vrijwel ieder uur een paar verpleegsters langs voor bloedafname, bloeddrukmeting, ECG’s (hartfilmpjes) en EEG’s (om de hersenactiviteit te meten). Ze zijn allemaal erg aardig voor me en vragen de hele tijd hoe ik me voel en of ik klachten heb, maar het gaat eigenlijk wel, ik heb alleen flinke trek.

‘Dat snap ik,’ zeggen ze meelevend. ‘Nog héél even volhouden.’ 

Beweegredenen

Mijn collega-proefpersonen en ik zijn allemaal erg verschillende personen. Behalve ik - de aanmodderende schrijver - en Shaquille - die van zijn moeder moet gaan studeren maar daar zelf nog niet helemaal over uit is – bestaat ons groepje uit de Curaçaose studente geneeskunde Tisainy, die in haar vrije tijd weergaloos mooie kleding naait, de klassiek geschoolde gitarist Bart, die een minimalistisch leven voorstaat en met enige trots vertelt dat hij en zijn vriendin de afgelopen twee jaar een inkomen van precies nul konden doorgeven aan de belastingdienst, en tenslotte de 18-jarige Yasmine uit het oosten van het land, die net haar vwo-diploma heeft behaald.

Wat we gemeen hebben is de reden dat we hier zitten: de financiële vergoeding, die een stuk hoger is dan wat wij anders in tweeënhalve week zouden kunnen verdienen.

Ze vertelt dat de groep voor ons na een week zo ongeveer in opstand kwam omdat ze niet naar buiten mochten.

Flirten

Verpleegster Tessa zit op een krukje naast mijn bed, haar benen over elkaar geslagen, de handen rustend in haar schoot. Ik kijk naar haar ranke, witte vingers, zij naar de digitale klok aan de muur boven mijn bed. ‘Een minuutje nog,’ zegt ze.

Het wachten is op het moment dat ze de bloeddrukband rond mijn bovenarm mag opblazen; de metingen moeten allemaal op de minuut nauwkeurig plaatsvinden.

‘Ik heb geen haast,’ zeg ik.

‘Nee?’ Haar gezicht heeft iets strengs, maar nu krullen haar mondhoeken op, en in haar priemende ogen zie ik een fonkeling. ‘Geen spannende afspraken vandaag?’

‘Alleen met jou. Hierna ben ik vrij.’

Ze komt overeind en drukt op de knop van het bloeddrukapparaat dat naast mijn bed staat. De compressor begint te zoemen, een tintelende sensatie zwelt op in mijn afgeknelde bovenarm. Het apparaat piept, de bloeddrukband loopt leeg, Tessa noteert de waardes: bovendruk, onderdruk, hartslag. Dan scheurt ze een zakje open en haalt er een naald uit.

‘Sorry, ik heb koude handen,’ zegt ze als ze haar vingers op mijn arm legt om een ader te zoeken.

‘Is dit niet vreemd om te doen, vooral de eerste keer?’ vraag ik.

‘Prikken?’

‘Ja.’

‘Het hangt een beetje van de persoon af. Als iemand bang is voor naalden, dan ben ik bang om ze pijn te doen.’

‘Vermaak je je wel een beetje hier?’ vraagt ze terwijl ze de naald door mijn huid prikt.

Ik antwoord dat de tijd verbazingwekkend snel voorbij gaat en dat het eigenlijk best gezellig is; er is altijd wel iemand in de huiskamer die zin heeft in een praatje of om een spelletje te doen.

‘Het scheelt wel als je het een beetje met elkaar kunt vinden hier,’ zegt ze. Je zit toch tweeënhalve week samen op een afdeling.’

‘Bloeit er weleens iets moois op?’

‘Tussen proefpersonen?’

‘Bijvoorbeeld.’

‘Dát heb ik nog niet meegemaakt.’ Ze onderdrukt een glimlach. 

‘Maar?’

‘Maar ik maak het weleens mee dat een proefpersoon iets bij mij probeert.’

‘Niet waar!’

‘Laatst vroeg iemand mijn nummer.’

‘En toen?’

Ze kijkt me even aan voordat ze de naald uit mijn arm trekt. ‘Toen zei ik dat dat ongepast was.’

Snel drukt ze een watje op de plek op mijn arm. ‘Goed afdrukken.’

‘Ongepast is het woord.’

Ze houdt het buisje met mijn bloed tussen duim en wijsvinger en draait het een paar keer ondersteboven.

‘Waarom doe je dat?’

‘Voor de mensen in het lab beneden. In het buisje zit een stofje dat reageert met je bloed. Zo vermengt het beter.’ Ze pakt een thermometer. ‘Alleen nog even je temperatuur.’ Ze duwt het apparaatje in mijn oor totdat het piept. ’Zesendertig en een half. Dat was het weer voor vandaag. Zal ik je gordijn dichtdoen?’

Modelgroep

Pas de laatste dag sluipt er een gevoel van rusteloosheid in de groep. Met zijn vijven zitten we te wachten aan de lange tafel waaraan we de afgelopen zestien dagen zo vaak samen zaten te eten, te praten, te rummikuppen, te kaarten. Onze tassen staan ingepakt naast de balie. Voor het eerst in ruim twee weken zien we elkaar in kleren waarmee we over straat durven; onze dagen hier sleten we in slonzige huiskloffies.

De laatste bloed- en urinemonsters zijn vanochtend met het liftje naar het lab gestuurd. Het verlossende woord, voordat we eindelijk de buitenlucht weer in mogen, moet komen van de arts die momenteel de resultaten controleert op afwijkende waardes.

Een van de verpleegsters complimenteert ons dat we zo’n rustige en ontspannen groep zijn geweest; ze vertelt dat de groep voor ons na een week zo ongeveer in opstand kwam omdat ze niet naar buiten mochten.

‘Ach, je weet van tevoren toch waarvoor je je opgeeft,’ zegt Bart, en ik ben het met hem eens. In de woorden van een andere verpleegkundige: ‘Je verkoopt hier misschien niet je ziel, maar wel je lichaam.’

Lees Overwegingen van een proefkonijn (deel 3) hier.

Mail

Oscar Spaans schrijft verhalen en doet verder het liefst zo min mogelijk.

Nik Heemskerk is een illustrator en stripmaker uit Utrecht.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
Lees meer
test
het laatste
Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Eiland zonder eilandjes

Eiland zonder eilandjes

Bram de Ridder is vervangend psychiater op Bonaire. Maar hoe moet hij zich als witte zorgprofessional verhouden tot de mensen van het eiland? Lees meer

Huizen, omhulsels

Huizen, omhulsels

Anne Schepers had nooit gedacht dat ze een huis kon kopen. Tijdens de verbouwing denkt ze na over huizen als politiek middel, hoe het is om als sociale klimmer ruimte in te nemen en waarom dromen over een fantasiehuis een privilege is. Lees meer

:Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent is complex in een wereld gevormd door koloniaal geweld. Yousra Benfquih vraagt zich in haar eerste brief aan Alara Adilow af hoe consent een instrument kan worden van verzet. Lees meer

Iemand die in je gelooft

Iemand die in je gelooft

Jam van der Aa ontdekte pas laat dat ze autisme heeft. Toen ze jong was herkende jeugdzorg bovendien niet de rol van autisme in de onveilige situatie bij haar thuis. Ze was gedreven en nieuwsgierig, maar lange tijd op zichzelf aangewezen. Dit essay is een pleidooi voor betere jeugdzorg en gaat over veerkracht en jezelf leren begrijpen en vertrouwen. Lees meer

Automatische concepten 87

Van mijn spreekkamer tot aan Afghanistan

In haar behandelkamer zit Jihane Chaara als forensisch psycholoog niet alleen tegenover slachtoffers, maar ook tegenover daders van dwingende controle, een vorm van huiselijk geweld. Wat is het verband tussen deze psychologische, onderdrukkende machtstructuur van een individidu als meneer X in haar spreekkamer, en het regime van de Taliban in Afghanistan? Een essay over de verbinding tussen daderschap, ontkenning, grotere structuren van vrouwenonderdrukking en verzet. Lees meer

Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer