Het is tien over half acht ’s ochtends als ik in bed aan mijn linkeroor voel. Zoals wel vaker had ik oorpijn vannacht, maar het voelde dit keer anders. Met mijn pink raak ik de zachte, vettige huid van mijn oorschelp aan en ik voel iets, alsof er een scherp stukje in zit. Ik druk zachtjes, haal mijn vinger uit mijn oor, houd het stukje tussen mijn duim en wijsvinger en pak een tissue om het kleine dingetje schoon te maken. Dan realiseer ik me ineens waar ik naar kijk. Dit moet mijn gehoorbeentjesprothese zijn.
Ziektes beginnen vaak aan onze binnenkant, maar we weten pas dat ze er zijn als ze ook aan onze buitenkant iets veranderen. Ondertussen is die binnenkant er altijd. We noemen een huid al naakt, maar in feite zitten hier op deze stoel twee longen, een galblaas en een endeldarm en een vingerkootje. Ze zijn fysiek aanwezig en ik heb ze al mijn hele leven, maar niemand heeft ze ooit gezien.
Mijn KNO-arts heeft wél een stuk van me gezien dat bottig en vlezig is, iets ontstokens, iets met op hol geslagen weefsel. Ze is binnenin mijn schedel geweest met haar vingers omdat er van buiten iets niet bleek te kloppen. Diep in mijn oor maakte ze een piepklein stukje titanium vast, om iets wat verdwenen was te vervangen en zo de verbinding tussen de trillingen in de lucht en mijn slakkenhuis te herstellen, het mogelijk te maken me weer te laten horen. Ze heeft me nooit gevraagd of ik dat stukje titanium wel in mijn hoofd wilde hebben. Ze stopte het er gewoon in terwijl ik onder narcose was, voegde iets kunstmatigs toe aan mijn lichaam waar ik geen toestemming voor had gegeven. Pas bij een controle na de ingreep vertelde ze terloops dat ze een prothese had geplaatst.
Als een onderdeel van mijn lichaam heeft dit schroefje geprobeerd te functioneren.
Ik kijk naar het kleine schroefvormige voorwerpje in mijn hand en voel me een machine en ook weer niet. In A Cyborg Manifesto (1985) schrijft filosoof Donna Haraway over de dichotomieën die bepaalde machtsstructuren in stand houden, zoals man-vrouw, natuur-cultuur, mens-machine. De cyborg, het wezen dat in zijn eigen vorm bestaat via high-tech uitvindingen, valt buiten bekende machtsstructuren, ontsnapt aan de wetten van reproductie, de cyclische aard van onze planeet en volgens Haraway ook aan de mannelijke dominantie. Het haalt een strikte scheiding tussen natuur en cultuur onderuit; ontkent een vastgestelde ‘menselijke natuur’.
Het titanium schroefje rust op mijn vingertop als ieder ander schroefje dat ik zou tegenkomen. Alleen is deze binnenin mij geweest, als een onderdeel van mijn lichaam heeft het geprobeerd te functioneren. Als ik bij mijn KNO-arts kom met mijn titanium schroefje, vraag ik waarom ze me eigenlijk nooit heeft gevraagd of ik dit wel in mijn hoofd wilde hebben. Ze lacht een beetje: het is een standaardprocedure bij mensen met mijn aandoening.
‘Het wordt bijna nooit afgestoten, jammer dat het niet gewerkt heeft,’ zegt ze. ‘Zullen we anders een implantaat proberen?’.
Ze wil er alles aan doen om de programmeerfout in mijn lichaam te herstellen, mijn linkeroor weer te kunnen laten horen. Als ik vraag of mijn schedel dan weer helemaal open moet, is haar antwoord duidelijk.
‘Ja, maar dat zal toch wel weer een keer moeten.’
Dan zal ze weer een kijkje nemen op een plek waar ik geen toegang toe heb. Metalen instrumenten in het harde bot, het zachte vlees. Een naakt lichaam op de koude operatietafel, een machine om te repareren die niets onnatuurlijks in zich tolereert. Ineens klinkt een dichotomie zo gek nog niet.
Eva van den Boogaard is literatuurwetenschapper, docent en onderwijsinnovator bij St. Joost School of Art & Design en eindredacteur bij Hard//hoofd. Haar verborgen talent is slapen en haar minder verborgen talent twijfelen. Ze rent graag langs de Vecht, zingt met karaoke het liefst George Michael en droomt van een Heilige Birmaan als huisdier.
Jill Heesbeen is een illustrator die graag werk maakt over de relaties tussen personen op maatschappelijk en op persoonlijk niveau. Zo laat ze je nadenken over de omgang met je medemens. Ook de relatie met jezelf (en de mentale problematiek die daarmee gepaard kan gaan) is een onderwerp dat ze graag verbeeldt.
