Asset 14

Bouw zandkastelen

hoofstuk Leonieke Baerwaldt Bouw zandkastelen debuutroman schrijven zand

In het Hoofd//stuk doen schrijvers een poging om de weg naar het verhaal vast te leggen. Welke tips hadden zij willen krijgen toen ze begonnen? Waar begin je, hoe begin je? Welk advies zullen ze nooit en dan ook nooit meer opvolgen? Lees het in het Hoofd//stuk. Dit keer helpt Leonieke Baerwaldt je de weg vinden in het donkere woud van schrijven aan je debuut. Een roman tikken die niet op je eigen ervaringen is gebaseerd begint als een zoektocht naar zand. Stuiten op ruw materiaal, en er dan iets mee bouwen vereist in ieder geval één belangrijke eigenschap; volharding.

Schrijven is een vorm van concentratie. Je moet je aandacht ergens op richten en dat blijven volhouden. Je moet het serieus nemen, maar tegelijkertijd je speelsheid niet verliezen. Het zoeken naar die balans was voor mij de grootste uitdaging toen ik de kans kreeg mijn debuutroman te schrijven.

Nadat ik een schrijfwedstrijd won en mijn korte verhalen hier en daar gepubliceerd werden mocht ik met uitgeverijen in gesprek, die waren allemaal benieuwd naar mijn grotere plannen. Ik ben niet iemand die al drie voltooide manuscripten in een la heeft liggen en het idee om een roman te gaan schrijven beangstigde me behoorlijk. Ik voelde me comfortabel bij de lengte van het korte verhaal. Ik vond het heerlijk om net zo lang te schuiven en te schrappen tot het allemaal in de juiste volgorde stond. Binnen het korte verhaal had ik overzicht. Een roman vroeg iets van me dat ik misschien niet kon waarmaken, het leek een bos waarin ik zou verdwalen. Maar ondanks al die twijfel wilde ik natuurlijk wel heel graag. Het is nu of nooit, dacht ik. Dit is mijn kans.

Zand zoeken
Ik vergelijk schrijven wel eens met het bouwen van zandkastelen. Je hebt een hoop los zand en gaat daar mee aan de slag. Het verhaal waar je aan werkt krijgt zo een driedimensionale kwaliteit ook al zal het lange tijd geen vaste vorm aannemen. Je kunt eraan blijven schaven, afbreken en toevoegen. Je kunt grote ingrepen doen totdat het als een geheel begint te voelen. En zelfs tot op het allerlaatst heb je nog de mogelijkheid om dingen te veranderen.

Als je over jezelf schrijft, dan is het zand er al voordat je aan de bouw van een zandkasteel begint

In het begin bleef ik steeds hangen bij de vraag: waarover moet ik schrijven? Over mijn eigen ervaringen? De verhalen die het dichtste bij je staan hebben vaak automatisch zeggingskracht, maar ik wil de mijne laten rijpen. Het autobiografische is niet iets wat er bij mij uit hoeft op dit moment, dat kan altijd nog. Ik heb mezelf uitgedaagd om éérst fictie te schrijven.

Als je over jezelf schrijft, dan is het zand er al voordat je aan de bouw van een zandkasteel begint. Maar schrijf je fictie dan moet je het zand zelf zoeken.

Hoe vind je zand? Door details te verzamelen, alles wat er om je heen (en vanbinnen) gebeurt in het licht te zien van het verhaal dat je wilt gaan schrijven. Ook al heeft het nog geen vaste vorm, noteer alles waar je aandacht bij blijft hangen. Vraag jezelf: zit hier een verhaal in dat mij aanspreekt? En waarom?

Het schrijfproces van mijn debuutroman Hier komen wij vandaan begon met een aantal beelden. Groezelige plekken die mij buitensporig fascineerden: een caravankerkhof waar ik ooit was, een tropische vissenwinkel waar ik dagelijks langsliep en die nooit open leek te zijn. De ruïne in de Spaanse Pyreneeën die mijn vader jarenlang probeerde op te knappen omdat hij er een zelfvoorzienende commune van wilde maken, maar waar hij nooit aan toe kwam omdat het terrein ieder jaar weer overwoekerde en dus enorm veel onderhoud vergde. Ik zag die plekken voor me en begon te fantaseren over wie daar leven. Mensen waar we makkelijk overheen kijken en vaak te snel over oordelen. Eenlingen die zich afzetten tegen de rest. Daar, voelde ik, zat het verhaal dat mij intrigeerde. Ik zocht naar het spanningsveld tussen groot dromen en de praktische implicaties daarvan, tussen verlangen en teleurstelling. En ik zocht naar een beeld dat dit verlangen kon vertegenwoordigen. Zo kwam ik uiteindelijk bij de onderwaterwereld uit, een cruciaal gegeven in mijn roman. Vanaf dat moment begon het verhaal zichzelf te vertellen. Overal vond ik details die erbij pasten, en die schreef ik op. Zo vond ik mijn zand.

hoofstuk Leonieke Baerwaldt Bouw zandkastelen debuutroman schrijven werktafelLeonieke's werkruimte


Bouwen!
Als je een zandkasteel bouwt, wees dan niet bang om dingen te proberen. Je puzzelt, herwerkt en overdenkt. Je schuift met het materiaal en sleutelt aan de perspectieven, de persoonsvormen en de tijden, net zo lang tot het klopt. Ik zocht herkenningspunten en kwam uit bij sprookjes van Andersen en de gebroeders Grimm die mij houvast boden, waar ik tegelijkertijd in mee kon gaan en tegenin kon denken. Die sprookjes spelen een flinke rol in het verhaal. Experimenteer! Soms herschreef ik het hele manuscript en dat alleen maar om er zeker van te zijn dat ik het niet zó wilde maar anders. Ik heb ook veel geschrapt. Alles moet in dienst staan van het grotere geheel. Dat wat ik eruit heb gehaald, heb ik verplaatst naar een apart document. Wie wat bewaart, die heeft wat.

Volhouden
Maar hoe blijf je met plezier bouwen aan je kasteel? Het is niet makkelijk om jezelf jarenlang, dag in dag uit op hetzelfde onderwerp te storten zonder af en toe je enthousiasme te verliezen. Blijf je concentreren! Dit betekent overigens niet dat je elke dag gefrustreerd naar die knipperende cursor moet gaan zitten staren. Als je je op iets concentreert dan is het nooit weg uit je gedachten, dan kun je dingen doen die niets met schrijven te maken hebben terwijl je toch aan je verhaal werkt.

Je geeft iets uit handen waar je lange tijd volledige autonomie over hebt gehad, iets waar je trots op bent

Heel lang heb ik mezelf afgevraagd waarom ik juist dit verhaal wilde vertellen ten opzichte van alle andere verhalen die ik zou kunnen vertellen. Wat ik maakte voelde af en toe behoorlijk onsamenhangend. Ik twijfelde voortdurend aan wat ik maakte, aan de vorm waar ik het in goot. Uiteindelijk vond ik een vlechtstructuur die me beviel. En terwijl ik de verhaallijnen in elkaar vlocht ontstond plotseling die intrinsieke zeggingskracht waarop ik had gehoopt. Op een dag voelde ik: ja, nu is het zoals het hoort, dit kan nu niet meer anders. Het staat op zichzelf. Eerst was er niks en nu is er een hele nieuwe werkelijkheid. Dat is echt magisch. Volhouden loont.

Loslaten
Wanneer je een zandkasteel bouwt, is het belangrijk dat je er op een zeker moment, namelijk wanneer het gepubliceerd wordt, afstand van kunt doen. Je geeft iets uit handen waar je lange tijd volledige autonomie over hebt gehad, iets waar je trots op bent en wat onderdeel van jou geworden is, maar zodra je het loslaat, kan er van alles mee gebeuren. Het beste wat je dan kunt doen, denk ik, is even stilstaan bij wat je hebt gemaakt. Neem een mentale foto van je zandkasteel en ga dan verder zonder achterom te kijken. Dat laatste klinkt makkelijker dan het is.

 

Tips van Leonieke:
Leonieke is groot voorstander van jezelf, tussen het schrijven door, boze wandelingen en kwaaie tukjes permitteren. Ook heeft ze veel gehad aan de schrijftips van Haruki Murakami in What I talk about when I talk about running, van Stephen King in On writing, en raadt ze graag de roman De lange droogte aan van Cynan Jones, evenals de korte verhalen van Lesley Nneka Arimah; Wat het betekent wanneer er een man uit de lucht valt. Haar liefde voor sprookjes spreekt uit haar docu-aanrader; How to meet a mermaid van Coco Schrijber.

Hier komen wij vandaan, de debuutroman van Leonieke Baerwaldt, is 24 augustus verschenen bij Querido.

Beeld: Thaliesin via Pixabay / Leonieke Baerwaldt

Mail

Leonieke Baerwaldt is geboren in 1985 en heeft filosofie gestudeerd. Ze won in 2018 de Grote Lowlands Schrijfwedstrijd en korte verhalen van haar werden gepubliceerd in NRC, Kluger-Hans, de Revisor en op de website van de J.M.A Biesheuvelprijs. Haar debuutroman Hier komen wij vandaan verscheen bij in 2021 bij Querido. Leonieke werkt momenteel aan een tweede roman.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Een ode aan de pornofilm 2

Een ode aan de pornofilm: Het Porn Film Festival Amsterdam

Porno is meer dan wat Pornhub en andere grote platforms ons voorschotelen. Het Porn Film Festival Amsterdam laat deze donderdag tot en met zondag zien, dat porno kwetsbaarder, artistieker en vrijer is dan velen verwachten. Emma Zuiderveen spreekt met organisatoren Erik ter Veld en Franka Bauwens. Lees meer

De macht van het lookje

De macht van het lookje

Columnist Loïs Blank analyseert de stijlkeuzes van Zuckerberg, en Ivanka en Donald Trump. Wat proberen ze met hun kleding te zeggen, en wat hangt er van hun kledingkeuzes af? Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

 1

De zee

Mariska Kleinhoonte van Os schrijft met groot mededogen en rauwe eerlijkheid over degenen die tussen de mazen van het net en de mazen van de wet vallen, in de verhalenbundel 'Tussen de mazen' die op 14 februari verschijnt. Op onze site lees je alvast een voorpublicatie. Lees meer

De rattenkoning

De rattenkoning

Een schoolreis naar Praag klinkt als een feestelijke afsluiting van de middelbare school: slapeloze busritten, sigaretten in de schaduw van kasteelparken en stiekeme plannen om absint te drinken in hotelkamers. Maar in dit verhaal van Nick De Weerdt eindigt de reis voor een onafscheidelijke vriendinnengroep met een onverwachte confrontatie: de rattenkoning. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

Ze willen niet dat je dit weet over ons voedselsysteem

When life gives you hepatitis A-bessen, kruipt Marthe van Bronkhorst in de pen om het toch nog eens over de voedselindustrie te hebben. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024) 1

Een kijkje in mijn consumentenziel (2024)

De gemiddelde Nederlander koopt vaak kleding, en heeft er vaak ook nog geen overzicht over. Columnist Loïs Blank houdt haar eigen koopgedrag elk jaar weer bij. Lees meer

Even zweven de levende wezens

Even zweven de levende wezens

Voor Hard//hoofd dicht Pim te Bokkel over de verschillende facetten van water: de kalmte en geborgenheid ervan, of juist de dreigende weidsheid. Dit is een voorpublicatie uit de bundel 'Even zweven de levende wezens' die op 16 januari bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt. Lees meer

Een echte vis

Een echte vis

In dit verhaal van Maartje Franken dreigt er meer dan alleen een storm. Kinderen gaan op zomervakantie in de regen, ontdekken een verzonken stad en proberen te documenteren zoals Bear Grylls. Lees meer

:Oproep: Hard//hoofd Biechtlijn

Oproep: bel de Hard//hoofd Biechtlijn

Op zoek naar een luisterend oor? Bel de Hard//hoofd Biechtlijn op 06 16 85 74 57 en word trouwe lezer van Hard//hoofd op papier om de collectieve audiobiecht te beluisteren. Lees meer

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Elke trui is een kersttrui, je moet alleen zelf voorbij Rudolf kijken

Misschien heb jij hem nu wel aan: de kersttrui. Een onschuldig grapje of een kledingstuk dat perfect toelicht wat er mis is met de kledingindustrie? Lees meer

Lichamen en monden

Lichamen en monden

Hoelang blijf je toekijken? Wanneer dondert alles in elkaar? Waar zit de zwakke plek van passiviteit? Pieter van de Walle neemt je in dit kortverhaal mee als apathische visverzorger in een Berlijns aquarium. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine! 1

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Welk verlangen kenmerkt jouw leven en waar snak jij naar? Stuur voor 16 februari 2025 je pitch in en voed ons met jouw ideeën over (beeld)verhalen, essays, poëzie en kunstkritiek voor het magazine ‘Honger’. Lees meer

Schrijvers en beeldmakers gezocht voor ‘Honger’, het zevende Hard//hoofd Magazine!

Illustreer jij de volgende cover van het Hard//hoofd Magazine?

Voor ‘Honger’, het najaarsnummer van 2025 van Hard//hoofd, zijn we op zoek naar illustrator die de cover van ons magazine wil maken. Lees meer

Lieve groetjes van Venus

Lieve groetjes van Venus

Lieke van den Belt vertelt in deze column over haar relatie met en tot Venus. Kijken ze elkaar aan? En zien ze de ander dan ook? Lees meer

De Groep

De Groep

'Ik ben Jane en Kevin is een lul die te veel ruimte inneemt.' Amal Akbour schreef een verhaal over Jane, een narcistische jonge vrouw die voor het eerst deelneemt aan groepstherapie. Dit is een voorpublicatie van het verhaal dat Amal schreef als onderdeel van het Veerhuis Talentenprogramma. Lees meer

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars! 1

Gebeden van keramiek - Nieuw werk voor kunstverzamelaars!

Als dank voor hun steun, ontvangen onze ruim 1.700 kunstverzamelaars in januari een prachtig werk van beeldend kunstenaar Dakota Magdalena Mokhammad. Om welk werk het precies gaat blijft een verrassing, maar in gesprek met onze chef Kunst Jorne Vriens licht Dakota een tipje van de sluier op. Lees meer

Auto Draft 1

Hoe jij politiek je zin weer krijgt: valse dilemma’s, overdrijven en nog drie tactieken die ik leerde van mijn vader

Marthe van Bronkhorst leerde van haar vader dat goed vals niet lelijk is. In deze column legt ze je drie technieken uit om je (politieke) zin te krijgen. "Links, doe nou eens wat mijn vader deed: nooit genoegen nemen met minder." Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer