Het morele imperatief van Jan Peter Balkenende. Een gastbijdrage van Bram Creusen." /> Het morele imperatief van Jan Peter Balkenende. Een gastbijdrage van Bram Creusen." />
Asset 14

Balkenende en zijn David(s)

Voor fervente politics-watchers zoals ik zijn dit topdagen. Afgelopen dinsdag werd namelijk het rapport van de onderzoekscommissie Davids gepresenteerd. Een rapport over de besluitvorming rondom de Nederlandse (politieke) steun aan de invasie van Irak in 2002. De term ‘kabinetscrisis’ was woensdag niet van de lucht. Premier Balkenende en zijn coalitiegenoot, de PvdA, stonden lijnrecht tegenover elkaar. Waardoor eigenlijk?

Premier Balkenende was te spreken over het rapport. In de ogen van de minister-president is het een gedegen schrijfwerk en hij dankte de commissieleden meerdere malen voor hun arbeid. Alleen jammer dat er een aantal conclusies instond die Balkenende minder goed uitkwamen. De premier reageerde zeer typisch: mij treft geen blaam. Politieke leiders als Balkenende, die vinden dat zij een zuivere, door hun geloof geïnspireerde, moraal aanhangen, geloven dat zodra zij een beslissing nemen deze beslissing in principe juist is. Het besluit is namelijk genomen vanuit een verheven moreel besef. De voormalige Amerikaanse president Bush junior was het bekendste voorbeeld van dit type leider. Balkenende heeft binnen het Nederlandse politieke systeem lang niet zoveel macht als een Amerikaanse president, zeker niet waar het gaat over oorlog. De Nederlandse premier is geen opperbevelhebber van de strijdkrachten en het parlement moet in ons land toestemming geven voor militaire operaties. Dan dient dat parlement natuurlijk wel te beschikken over alle informatie en volgens de commissie-Davids wringt juist daar de schoen.

Balkenende heeft tot begin 2009 volgehouden dat een onderzoek niet nodig was. Hij heeft zelfs tijdens de coalitiebesprekingen in 2006-2007 met de PvdA afgesproken dat er geen onderzoek zou komen. Het argument van de premier is altijd geweest dat een onderzoek niets nieuws boven water zou halen, het parlement en de bevolking wisten alles al. Die bewering wordt door de commissie in twijfel getrokken. Het toenmalige kabinet zou het parlement onvolledig hebben geïnformeerd. Om zijn huidige kabinet te redden heeft de premier woensdagavond laat een brief naar de Tweede Kamer gestuurd waarin hij zijn voortijdige reactie van dinsdagmiddag (toen hij de voor hem vervelende conclusies wegwuifde) nuanceert. Maar geen woord in die brief gaat over het al dan niet onvolledig informeren van het parlement. Het wordt buitengewoon interessant om te zien hoe hij die aantijging gaat pareren.

Hij zal zich waarschijnlijk beroepen op allerlei formele argumenten, maar het oordeel over het (on)juist of (on)volledig informeren van de Kamer is aan de Kamer, niet aan de premier. Een zichzelf respecterend parlement zal deze conclusie van de commissie niet over zijn kant laten gaan. Niet vanwege publieke druk, maar omdat het functioneren van de volksvertegenwoordiging staat of valt bij een juiste en volledige informatiestroom vanuit de regering en haar ambtenaren. Balkenende heeft bij de laatste Algemene Beschouwingen een zeker dedain jegens de Tweede Kamer laten blijken, daar mag hij niet weer mee wegkomen. Of hij nu in vorm is of niet.

Zijn eerste reactie op het rapport deed mij denken aan een liedje van cabaretgroep de Inktvis. (Eind jaren’40 ontstond de Inktvis per toeval nadat een aantal journalisten, waaronder Eli Asser en Annie M.G. Schmidt, op een feestje een sketch had voorgedragen) In dat liedje, genaamd ‘Het comité van aanbeveling’, zit het volgende rijmpje: “Wij doen veel goed, want wij vergaderen. Met Neerlands bloed in onze aderen!” Een premier die wars lijkt te zijn van enige zelfreflectie zou deze regels op een tegeltje aan zijn muur kunnen hangen. Zonder een spoor van ironie. Dat Balkenende het land met de beste bedoelingen bestuurt, wil ik graag aannemen. Het wordt alleen eens tijd dat hij begrijpt dat iets doen met goede bedoelingen niet hetzelfde is als iets goed(s) doen.

Moreel besef is iets wat ik toejuich in politieke leiders. Maar zodra dat besef betekent dat men blind wordt voor de realiteit, is het op z’n best onhandig en op z’n slechts gevaarlijk. Het parlement moet in deze kwestie zijn tanden laten zien en de premier moet buigen. Zo niet, dan is zelfs het vooruitzicht van minister-president Wilders, hoe beangstigend ook, geen reden om deze minister-president koste wat het kost in het zadel te houden.

Dit was een gastbijdrage van Bram Creusen, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam.

Mail

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Was dit nou een flirt?

Was dit nou een flirt?

Als de Amsterdamse Carrie Bradshaw schrijft Marthe van Bronkhorst over de schemerflirt: een net te lange blik, een ambigu compliment, een hand die 'per ongeluk' de jouwe aanraakt. Lees meer

In gesprek met Jacqueline Peeters

In gesprek met Jacqueline Peeters: ‘Schilderen is denken en doen’

Aucke Paulusma gaat in gesprek met Jacqueline Peeters over haar nieuwe tentoonstelling. ‘Ik hoop dat ze in mijn werk iets van die spanning zien tussen wat zichtbaar is en wat verborgen blijft, en dat ze voelen hoe ik dat proces van schilderen benader.’ Lees meer

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Terugblik op de schrijfworkshop: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?'

Op 25 mei organiseerde Hard//hoofd een schrijfworkshop met het thema: 'Hoe schrijf je over mannelijkheid?' Tijdens deze middag hebben de uitgekozen deelnemers onder begeleiding van één van de vier hosts uit het netwerk van Hard//hoofd de tijd gekregen om ideeën uit te wisselen, hun eigen tekst aan te scherpen en te reflecteren op hun eigen schrijfproces. Samen met de hosts kijken we terug op een verdiepende, inspirerende dag vol uitwisseling en reflecties. Lees meer

Dit maakten onze kunstverzamelaars en magazineabonnees mogelijk in 2024

Dit maakten onze kunstverzamelaars mogelijk in 2024

Kunstverzamelaars dragen bij aan onze missie om nieuw talent te ondersteunen en een vrije ruimte te bieden. We leggen graag uit hoe we de donaties in 2024 hebben besteed. Lees meer

Als je écht kinderen wilt redden

Als je écht kinderen wilt redden

Shashitu Rahima Tarirga kwam 33 jaar geleden via interlandelijke adoptie naar Nederland vanuit Ethiopië. Na een reis naar Ethiopië maakt ze nu een afweging tussen haar leven hier en het gemiste leven daar. 'Weegt een westers paspoort op tegen het moeten omgaan met de trauma’s van scheiding en achterlating? Weegt een leven hier op tegen onbekendheid met je leven daar?' Lees meer

Water landt zachter

Water landt zachter

Via een staalarbeider en een PVV-stemmer onderzoekt Angelika Geronymaki zichzelf. Kan ze, zonder het doen van aannames, de ander leren kennen? Lees meer

nuclear family

Queerkroost

In een briefwisseling over queer ouderschap zoeken Eke Krijnen en Lisanne Brouwer naar steun, herkenning en een houding om de maatschappelijke discriminatie buiten het gezinsleven te houden. Lees meer

Informatiehonger

Informatiehonger

We verslikken ons in data, maar blijven gulzig drinken. In dit essay onderzoekt Paola Verhaert hoe onze honger naar informatie — ooit gevoed door boeken, nu door eindeloze datastromen — ons hoofd én onze wereld begint te verzwelgen. Waar ligt de grens? En merken we het als we die overschrijden? Lees meer

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

De talkshow is dood, lang leve de talkshow

In deze colum geeft Marthe Bronkhorst je een van haar geheime toverzinnen om vervelende talkshowgasten de mond te snoeren. 'Is dat zo?' Lees meer

:Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

Naar een taal die consent fucking overbodig maakt: brieven over consent

In haar laatste brief aan Alara buigt Yousra zich over taal: hoe taal seksueel geweld normaliseert en hoe taal inwerkt op onze erotische verbeelding. Geweldloze verhoudingen scheppen via taal is voor haar zowel een kwestie van nieuwe talen schrijven als oude of bestaande talen herinneren. Lees meer

Comme tu veux

Comme tu veux

In de bruisende souks van Marrakech leert Aisha Mansaray haar vader – de ultieme hosselaar, de praatjesmaker in zes talen, en de filosoof in een (illegale) taxi – beter begrijpen. Lees meer

:De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

De kunst van vertrekken – Deel II: Macht en onmacht

In het tweede deel van deze essayreeks over kunststakingen schrijft Lara den Hartog Jager over kunstenaars die worstelen met systemen van macht en de vraag of hun kunst verandering teweeg kan brengen. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter 1

De archivaris en haar dochter: Morgen zal alles anders zijn

‘Even eufy checken.’ In ‘Morgen zal alles anders zijn’ dicht Bareez Majid over de eindeloze keuzes en opties die een dag voortbrengt. Een dag die getekend wordt door de sluimerende aanwezigheid van de videofeed van een beveiligingsapp. Lees meer

Kind van lelijke huizen

Kind van lelijke huizen

Om haar heen ziet Anne Schepers dat de kinderen uit ‘mooie huizen’ die wél een financieel vangnet hebben eerder de stap naar freelancewerk kunnen maken. Ze staat voor de keuze: lijden voor de kunst of doen wat de maatschappij verantwoordelijk acht? Lees meer

:Een reeks foto’s: brieven over consent

Een reeks foto’s: brieven over consent

Voor Alara Adilow voelt het alsof er altijd hiaten overblijven na het schrijven van een antwoord op een brief, en ze vraagt zich af of ze daarom steeds midden in de nacht wakker wordt. Ze denkt na over hoe de zachte aanrakingen niet alleen voor haar lichaam helend kunnen zijn, maar ook voor onze gewelddadige maatschappij, waar pestgedrag en leedvermaak machtsgrepen zijn. Lees meer

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

De staat ontvoerde mijn oudoom naar het front. En wie weet straks ook mijn broer?

Marthe van Bronkhorst vraagt zich op 4 mei bij de herdenking af of we wel weten wat oorlog is en waar het begint. Lees meer

Bleekzucht en bloedarmoede

Bleekzucht en bloedarmoede

Menstruatie is stil en onzichtbaar. We kijken weg en gaan door. Maar wat als dat niet langer kan? Wat als het bloed de samenleving binnenstroomt en ons verdrinkt? Esther De Soomer onderzoekt hoe de maatschappij dan reageert. Lees meer

Beeldmakers gezocht voor papieren uitgave over seksueel consent

Beeldmakers gezocht voor papieren uitgave over seksueel consent

HALFNAAKT en Hard//hoofd zoeken acht beeldmakers (fotografie, illustratie, keramiek, textiel, etc.) die samen willen werken aan een publicatie over seksueel consent. Meedoen? Reageer vóór 20 mei. Lees meer

:De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

De archivaris en haar dochter: Een anatomie van opa's dochter

In ‘Een anatomie van opa’s dochter’ reconstrueert Bareez Majid de verschillende deeltjes die samen een moeder maken. Een moeder die door een ziekte in de war is, en veel dingen vergeet – soms zelfs haar eigen kinderen. Lees meer

:Hoe te dromen:  Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Hoe te dromen: Over slaap, verlangen en dromen over een betere wereld

Als Stella Kummer ’s ochtends wakker wordt, bespreekt ze in bed haar dromen met haar vriend. Terwijl ze aan hem vertelt wat er die nacht in haar droomwereld is omgegaan, denkt ze na over dromen over de wereld. Begint het veranderen van de wereld niet eigenlijk gewoon in bed? Lees meer

Steun Hard//hoofd en verzamel kunst!

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor nieuwe schrijvers en kunstenaars. We zijn al vijftien jaar gratis toegankelijk en advertentievrij. Zo’n vrije ruimte is harder nodig dan ooit. Steun de makers van de toekomst; sluit je vóór 1 juli aan als kunstverzamelaar en ontvang in juli je eerste kunstwerk, een unieke print van kunstenaar Lois Cohen!

Word kunstverzamelaar