Als cavia's in de val

Column

Beeld Jill Heesbeen

13 juli 2022

Ik vraag mijn pa om te komen kijken naar mijn klimaattoneelstuk, maar hij kan niet: ‘We wilden dan net naar Rome vliegen.’
‘Vl-vliegen...’ sputter ik. ‘Je maakt een jaar vegetariër zijn in één klap ongedaan!* Hou je toch in pap, denk aan de alternatieven: de seniorenbus naar Italië, 30 uur rijplezier! De boot naar Texel! Een weekje Hoogezand-Sappemeer!’
Mijn vader: ‘Op mijn leeftijd wil je gemak.’
Ik: ‘Gemak?’ Ik betoog vlammend dat dit een kwestie van leven of dood voor zijn eventuele kleinkinderen is. Maar mijn pa heeft een punt; het ís een kwestie van gemak.

Een internationale treinreis plannen bijvoorbeeld, is dat makkelijk? Proef op de som: online probeer ik een trein naar Portugal te boeken. Romantisch, net als in de film, Night Train to Lisbon. Plot twist: er is geen night train naar Lisbon. Die is opgeheven. Er is amper een aansluiting. Ondanks een Europese munteenheid is er nog steeds geen Europees treinnetwerk dan wel -website. ‘Boek telefonisch,’ adviseert NS International. Boek ik telefonisch, dan sta ik een halfuur in de wacht (‘Heeft u al op onze website gekeken?’) en wordt geadviseerd via Milaan te treinen. Tikje omslachtig, maar oké. Net op tijd kom ik erachter dat de medewerkster Porto, Italië, voor me aan het boeken is. ‘U kunt beter zelf online kijken. Als u er niet uit komt op de Belgische, Franse, Spaanse en Portugese sites,’ zegt ze, ‘ga dan naar het loket op Amsterdam CS. Succes hoor!’
Ga ik naar het loket, dan is de wachttijd een uur (‘Had u het al telefonisch geprobeerd?). In de tijd dat ik hier sta was een vliegtuig al halverwege geweest. Niet aan denken. Niet aan vliegen denken. Niet opgeven. Principes. Kijk, daar zoemt een vlieg. Vliegen. Niet aan vliegen denken. Doorzetten. Achter mij barst een gehaast meisje in tranen uit. Wegens onoplosbare drukte stuurt de reisplan-medewerker me naar huis (die tocht verloopt zonder problemen).
Is duurzaam reizen dan in ieder geval zekerder dan de Schiphol-chaos? Nee: ‘Plaatsen reserveren niet mogelijk’ staat er bij iedere trein die ik opzoek. Maar ook op de bonnefooi gaan met een Interrailpas wordt afgeraden: doordat alle kaarten worden verkocht, zijn er geen vrije zitplekken meer over. Is het snel? Een treinreis duurt tussen de 19 en 36 uur, met zes overstappen. Ter vergelijking: vliegen van Amsterdam naar Porto duurt 2.5 uur. Zijn er voor ons treinreizigers benefits? Zoals knappe stewardessen die je voorzien in al je behoeften, een tv-schermpje en taks-vrij winkelen? Geen van dat al. Je kunt wel (contant) in de restauratiewagen van de Thalys een Kitkat Chunky White halen. Is het dan, tenminte, goedkoop? Een enkeltje Amsterdam - Marseille begon bij €325.

Al mijn vrienden boeken uiteindelijk een vliegtuig. Niet omdat ze geen duurzame keuzes willen maken of het niet geprobeerd hebben, maar omdat het systeem ons naar deze plek toe leidt.
‘Eén persoon kan de wereld niet veranderen,’ zei jurist Roxane van Iperen in Zomergasten 2021. Dat vond ik destijds een luie uitspraak, en het ontduiken van individuele verantwoordelijkheid. Maar de echte reden dat we toch altijd voor een ongezonde en vervuilende levensstijl kiezen, is omdat we in een doolhof zitten. Treinreizen, bijvoorbeeld, wordt door de overheid op geen enkele manier gepromoot of vergemakkelijkt. Vliegen, fastfood, bezorgdiensten en online gokken: dat wel. Als de overheid ons zou helpen duurzaam te leven, was een trein boeken met één druk op de knop gedaan. Dan had je een vaste zitplek, was het spotgoedkoop en snel. Alle restaurants hadden kaarten die voor 90% vegetarisch waren. Groenen en fruit zouden bijna niks kosten, er zouden meer prullenbakken dan plastic zakken zijn.
‘Vroeger had je zo’n race met cavia’s,’ zegt van Iperen. ‘Je hebt een stelsel met muurtjes, een soort doolhof, en uiteindelijk moet de cavia ergens naartoe. Wij mensen zijn die cavia’s. Het systeem, dat is niet duizend cavia’s, maar een decennialang bouwwerk van wetgeving, subsidie, cultuur, marketing. Dat bouwwerk zet de schotten in het doolhof neer, waardoor het bijna niet anders kan dat een willekeurig mens, dat helemaal geen kwaad in de zin heeft en gewoon zijn leven leidt, daar uitkomt waar de meest ongezonde keuzes gemaakt worden.’

Uiteindelijk boek ik een Flixbus** (33 uur, enkele reis). Als jullie dit lezen, hebben mijn ouders gekozen voor een fietsvakantie in Friesland. Ik speel nog een paar klimaatvoorstellingen, en heb dan (en deze column ook) een weekje vrij. Maar vrijheid is een illusie, want jij en ik zitten als cavia’s in de val.

* Volgens deze calculator genereert een retourtje Amsterdam-Rome 502 kg CO2-uitstoot. De Correspondent verzamelde de informatie over vegetariër zijn en je klimaatvoetafdruk: geen vlees eten bespaart ongeveer 1,6 kg CO2-uitstoot per dag, of 584 kilo per jaar.

** Een bus stoot natuurlijk meer uit dan een elektrische trein, maar door het maakproces van treinen en de stroomopwekking zijn ze weer even belastend voor het klimaat, werd gevonden in deze vergelijking.

TL; DR

Pasklaar handzaam eetrijp bijtgaar

Rampplaats soja plantzaad handzaag

Oatmilk vleesgrill oil spill big drill

Brandbaar randzaak strand vol landkaart

Strafbaar oorzaak Glasgow doorgaan

Persco data plastic scheurbaar

Well done carton carbon plankton

Pakbon dotcom bitcoin gasbun

Ali Baba Express Marktplaats

Uber McDrive licht ontvlambaar

Jachten magma lava hard gaan

Kilo mega giga tera

Tesla marsvaart nooit meer huiswaarts

Hema Zara Prada Patta

Wolkenformaties, woekertsunami’s, vulkaanerupties heet heet heet heet

Moedernegotie, bergenerosie, kernbomexplosie heet heet heet heet

Stikstoftransmissie, hongersnoodtikkie, zeespiegelselfie heet heet heet heet

Landoverstroming, waterverdroging, duinenophoging heet heet heet heet

Oeveruittreding, dijkenverbreding, vuurvaste kleding heet heet heet heet