Asset 14

Alleen het gehele verhaal kan voor heling zorgen

 1

Vorige week heeft Nederland 17 augustus 1945, in plaats van 27 december 1949, eindelijk erkend als officiële Indonesische onafhankelijkheidsdag. Het politieke discours lijkt daarmee te verschuiven. 'Elkaars pijn en verhaal leren kennen kan helpen om het helingsproces van deze pijnlijke en complexe geschiedenis te bevorderen.' Toch is niet iedereen blij met de verschillende stappen die worden genomen op het gebied van dekolonisatie. Hoe komt het dat sommige partijen deze ontwikkeling tegenzitten, en waar zit hun denkfout?

Om de complexiteit van de dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland herdenken te laten zien, zal ik eerst wat de geschiedenis in duiken. Ook mijn eigen familiegeschiedenis. Indonesië stond zo’n 400 jaar lang als kolonie van Nederland op de kaarten onder de naam 'Nederlands-Indië'. Inmiddels is het bekend dat de Nederlandse onderdrukking en slavernij op de archipel bruut en omvangrijk was. Zo maakte een racistisch kastensysteem de dienst uit in Nederlands-Indië. Dit betekent dat je afkomst bepaalde welke rechten je had en hoe je werd behandeld. Helemaal onderaan bungelden de oorspronkelijke bewoners van alle verschillende eiland(groep)en, die het Nederlandse bewind onder één kam scheerden met de term 'Indonesiërs'. Bovenaan het kastenstelsel stonden - dit zal geen verrassing zijn - de Nederlanders. Daartussen had je de Indische mensen; mensen die zowel Indonesische als Europese roots hadden.

Dit onderscheid wordt vandaag de dag overigens nog steeds vaak gemaakt. Ook alle drie mijn grootouders met Indonesische roots hebben bij mij beklemtoond dat wij niet Indonesisch zijn, maar Indisch, of zelfs Nederlands. Dat Indisch-zijn naast een Nederlands deel ook een Indonesische kant heeft, wordt vaak achterwege gelaten.

Toen de Japanners het huidige Indonesië (toenmalig Nederlands-Indië) begin 1942 bezetten, deden ze dit dan ook onder het mandaat van Aziatische dekolonisatie. Azië moest immers bevrijd worden van Europese overheersing, zo luidde hun credo. Daarom werden mensen met Nederlandse roots - waaronder mijn familie - door de Japanse bezetter in dodelijke werkkampen gestopt: de Jappenkampen.

Drie jaar later, op 15 augustus 1945, capituleerde Japan, en Indonesië was ondertussen klaar met alle bezettingen. Twee dagen later, op 17 augustus 1945, riep zij daarom onder leiding van Soekarno haar onafhankelijkheid uit. Wat volgde was een bloedige onafhankelijkheidsoorlog - die de Nederlandse staat nog steeds 'de politionele acties' noemt - waarin Nederland de archipel probeerde te behouden. Hierbij overleden er zo'n 100.000 Indonesiërs en zo'n 30.000 (Indische) Nederlanders. Vier jaar later, op 27 december 1949, droeg Nederland de soevereiniteit van Indonesië over. Pas vorige week, dus bijna 80 jaar na dato, erkent de Nederlandse staat 17 augustus 1945 als officiële onafhankelijkheidsdatum.

'Het is niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere.'

Tijdens deze onafhankelijksoorlog en in de periode erna zijn er veel Nederlanders en mensen met Nederlandse roots gevlucht naar Nederland. Dit, omdat het vanwege hun afkomst voor velen van hen onveilig was om te blijven - Indonesiërs moesten namelijk met geweld hun vrijheid van Nederland winnen. Andere Nederlanders of mensen met Nederlandse roots vluchtten omdat ze zich (ook) verbonden voelden met hun Nederlandse identiteit, en die niet wilden verloochenen.

De pijnen uit deze verschrikkelijke periode zorgen hierdoor binnen de gemeenschap van Nederlanders met Indonesische roots/Indische Nederlanders nog steeds voor een hang naar de Nederlandse identiteit. Daarbij kan er een anti-Indonesisch tendens heersen en wordt het kolonialisme helaas vaak geromantiseerd. Zo verzorgt op de nationale herdenking in Den Haag, op 15 augustus, het regiment van Van Heutsz (een koloniale oorlogsmisdadiger) nog steeds de vaandelwacht, met het Atjeh-medaille erin. Ook was er vorig jaar veel ophef omtrent een Indonesische ambassadeur die iets eerder dan normaal een krans zou mogen leggen op de herdenking. Daarnaast heeft vooraanstaande Indo Michael Lentze van de Federatie Indische Nederlanders (FIN) gesteld dat ‘de nationale herdenking niet bedoeld is voor derde- en vierdegeneratie-indo’s die met de koloniale geschiedenis van Nederland in hun maag zitten'.

Deze glorificatie van het kolonialisme en de anti-Indonesische houding is zacht gezegd jammer. Ik denk namelijk dat het niet nodig is om de ene pijn te ontkennen om erkenning te krijgen voor de andere. Zo is het ook niet nodig om de Indonesische pijnen van de gruwelijkheden van het koloniale verleden te ontkennen, om de verschrikkelijke pijnen van de Indische gemeenschap te erkennen. Het is nodig om het hele verhaal te vertellen en daar verbinding met elkaar in te zoeken. Sterker nog; het gehele verhaal vertellen kan een meerwaarde zijn in de heling van alle pijnen.

En laat dat nou precies zijn wat de dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland herdenking doet. Met succes. Het evenement heeft de afgelopen jaren veel positieve aandacht gekregen. Zo stond het meermaals (met volledige vullende bladzijden) in onder andere Het Parool, Trouw, de Volkskrant en op Hard//hoofd. Ook specialist David Van Reybrouck, maker van de podcast, de documentairereeks en het boek Revolusi noemde het 'een mooi initiatief om eindelijk een ruimere herdenking op te zetten. De focus lag al te lang op Nederlands leed, dan pas op Indisch leed, maar de stap naar Indonesisch, Chinees-Indonesisch leed en dat van anderen werd zelden genomen.'

Daarom heeft de gemeente Amsterdam op de herdenking een krans gelegd. Volgens Wethouder Meliani (portefeuillehouder Diversiteit) geeft de herdenking 'aandacht aan de meerstemmigheid van de geschiedenis voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De herdenking was daarmee verbindend van karakter. Bij de herdenking werden bruggen geslagen naar alle slachtoffers. [...] De herdenking is voor iedereen die, op welke manier dan ook, pijn ervaart van de koloniale en oorlogsgeschiedenis van Nederlands-Indië en Indonesië, of zich voor deze geschiedenis interesseert. Elkaars pijn en verhaal leren kennen kan helpen om het helingsproces van Amsterdam (en Nederland) met deze pijnlijke en complexe geschiedenis te bevorderen.'

Het lijkt erop dat het politieke discours dus in positieve zin aan het veranderen is. Maar niet iedereen staat te zingen vanaf de zijlijn. Zo heeft een gemeenteraadslid van Forum voor Democratie laten blijken het niet eens te zijn met de keuze van de kranslegging, naar wat mij betreft, foutieve redenen. Ik wil bij deze hun denkfout blootleggen.

Van Schijndel creëert met zijn vragen namelijk een onnodige leedvergelijking, alsof er minder ruimte zou zijn voor Indische pijnen wanneer er aandacht komt voor koloniaal geweld en slavernij.

In de zomer heeft Van Schijndel (FvD) schriftelijke vragen gesteld omtrent deze herdenking, waar de gemeente Amsterdam inmiddels antwoord op heeft gegeven. Volgens FvD, gerepresenteerd door van Schijndel, zou de herdenking Indische en Nederlandse trauma’s ontkennen. Van Schijndel beweert dat bij het leggen van een krans op de dekoloniale herdenking 'veel nabestaanden van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië en de daaropvolgende Bersiap [de periode na het uitroepen van de onafhankelijkheid] op hun ziel worden getrapt.' De Indonesische vrijheidsstrijders die zich hebben verzet tegen de koloniale onderdrukking en dwangarbeid worden door Van Schijndel 'Indonesisch gepeupel' genoemd. De vragen waren kritisch bedoeld, maar waren duidelijk ongefundeerd en pakten beschamend uit.

De retoriek van Van Schijndel misbruikt de angst dat de trauma’s van gevluchte Indische Nederlanders ontkend zullen worden, zoals dat in het verleden ook is gebeurd. Dit is inderdaad een wezenlijk probleem, wat ook in mijn familie nog steeds veroorzaker is van een groot intergenerationeel trauma. Toch is het zonde dat Van Schijndel afgeeft op de dekoloniale herdenking en daarmee mensen verdeelt.
Van Schijndel creëert met zijn vragen namelijk een onnodige leedvergelijking, alsof er minder ruimte zou zijn voor Indische pijnen wanneer er aandacht komt voor koloniaal geweld en slavernij. Het overschaduwen van het koloniale- en slavernijverleden ten gunste van het Indische verleden is namelijk niet de oplossing. Het erkennen van koloniale wreedheid, slaafmakerij en Indonesische pijnen ontkent immers helemaal niet de trauma’s van Indische Nederlanders, zoals Van Schijndel wel beweert. Sterker nog, het plaatst de trauma’s in een context die nodig is om op een waarachtige manier voor heling te zorgen. Alleen als er ruimte is voor het hele verhaal kan echte genezing plaatsvinden. In plaats van gemeenschappen tegen elkaar op te zetten, zouden politici als Van Schijndel er beter aan doen om de complexiteit van hun gedeelde geschiedenissen te respecteren.

In plaats van gemeenschappen tegen elkaar op te zetten, zouden politici als Van Schijndel er beter aan doen om de complexiteit van hun gedeelde geschiedenissen te respecteren.

Aangezien ik hem niet op de herdenking heb gezien, nodig ik Van Schijndel graag uit om de herdenking eens bij te wonen. Dan zal hij inzien hoe, in de woorden van Wethouder Meliani, 'het karakter [van de herdenking] tegenovergesteld was aan datgene wat vragensteller schrijft.' Het is treurig dat FvD deze kans op verbinding en heling de grond in drukt. Zolang we namelijk niet eerlijk zijn en openstaan voor het hele verhaal van de geschiedenis, kunnen we er nooit van leren en genezen. FvD houdt het verleden het liefst in de doofpot, waar het de ketel verwijt dat hij zwart is. Het is niet de dekoloniale herdenking die trauma’s ontkent, maar de FvD. Het enige wat de partij met deze raadsvragen bereikt, is dat de wonden van het Indonesisch-Nederlandse slavernijverleden blijven etteren.

Het Actiefonds en Hard//hoofd slaan de handen ineen en laten activisten uit verschillende landen aan het woord over hun inspirerende werk. Zo brengen we activisme dichterbij en schijnen we nieuw licht op de strijd voor systeemverandering wereldwijd. Het Actiefonds staat ook in solidariteit met de dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland herdenking.

Mail

Benjamin Caton (1997) is initiatiefnemer en organisator van de dekoloniale Indië/Indonesië-Nederland herdenking. Die vindt plaats op 16 augustus bij het Monument Indië Nederland in Amsterdam Zuid. Verder is hij coördinator diversiteit en inclusie bij GREENPEACE en mede-oprichter van wooncoöperatie de Torteltuin.

Hard//hoofd is gratis en
heeft geen advertenties

Steun Hard//hoofd

Ontvang persoonlijke brieven
van redacteuren

Inschrijven
test
het laatste
Auto Draft 8

Een transformatie van verlangen: brieven over consent

Wat als we consent en verlangen zélf als de voorwaarden van bevrijding en sociale rechtvaardigheid zien? Yousra Benfquih licht toe hoe genot-activisme ons niet alleen toelaat om ons tegen de dingen te verzetten, maar ook om te onderzoeken waar we naar verlangen. Lees meer

Mijn naam roept 1

Mijn naam roept

Hodo Abdullah beschrijft hoe de geschiedenis van Somaliland haar ook veel over haarzelf leerde. Hoe komt het dat het geloof in henzelf, de veerkracht en de trots van de Somalilanders zo verankerd zit in hun DNA? Wat geeft hun de kracht om door te gaan? Lees meer

:Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Armoede, de bedpartner die je verlangen indringt: brieven over consent

Alara Adilow blikt terug op haar jongere zelf en ziet hoe onwetendheid en zelfdestructie haar afsneden van zorg en liefde, tot feministische en postkoloniale denkers haar aanraakten en haar openstelde om naar zichzelf en de wereld te kunnen kijken. Lees meer

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie 2

Mooi vanbuiten en vanbinnen: pleidooi voor dagdagelijkse entomologie

Insecten hebben een slecht imago. We houden ze het liefst ver uit de buurt, maar dat is onterecht, vindt Jitte. Met dit artikel bewijst hij je graag van het tegendeel en vertelt hij hoe sluipwespen lieveheersbeestjes inschakelen als lijfwacht voor haar larven, over de indrukwekkende hersenen van de Darwinwesp, en hoe je een mierenkolonie opzet met één koningin. Lees meer

Composthoop

Een symfonie van het kleine leven

Jesse Van den Eynden neemt je mee in de symfonie van het kleine leven dat zich afspeelt in de duisternis van de composthoop. In dit liefdevolle essay beschrijft hij hoe zijn leven steeds meer overgenomen wordt door de rottende en levende massa in zijn tuin, en hoe het slurpen, klikken en kraken van de aarde en haar bewoners een meditatieve ervaring worden. Lees meer

Eiland zonder eilandjes

Eiland zonder eilandjes

Bram de Ridder is vervangend psychiater op Bonaire. Maar hoe moet hij zich als witte zorgprofessional verhouden tot de mensen van het eiland? Lees meer

Huizen, omhulsels

Huizen, omhulsels

Anne Schepers had nooit gedacht dat ze een huis kon kopen. Tijdens de verbouwing denkt ze na over huizen als politiek middel, hoe het is om als sociale klimmer ruimte in te nemen en waarom dromen over een fantasiehuis een privilege is. Lees meer

:Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent als verzet: brieven over consent in een koloniale wereld

Consent is complex in een wereld gevormd door koloniaal geweld. Yousra Benfquih vraagt zich in haar eerste brief aan Alara Adilow af hoe consent een instrument kan worden van verzet. Lees meer

Iemand die in je gelooft

Iemand die in je gelooft

Jam van der Aa ontdekte pas laat dat ze autisme heeft. Toen ze jong was herkende jeugdzorg bovendien niet de rol van autisme in de onveilige situatie bij haar thuis. Ze was gedreven en nieuwsgierig, maar lange tijd op zichzelf aangewezen. Dit essay is een pleidooi voor betere jeugdzorg en gaat over veerkracht en jezelf leren begrijpen en vertrouwen. Lees meer

Automatische concepten 87

Van mijn spreekkamer tot aan Afghanistan

In haar behandelkamer zit Jihane Chaara als forensisch psycholoog niet alleen tegenover slachtoffers, maar ook tegenover daders van dwingende controle, een vorm van huiselijk geweld. Wat is het verband tussen deze psychologische, onderdrukkende machtstructuur van een individidu als meneer X in haar spreekkamer, en het regime van de Taliban in Afghanistan? Een essay over de verbinding tussen daderschap, ontkenning, grotere structuren van vrouwenonderdrukking en verzet. Lees meer

Einde Schooldag

Einde Schooldag

Leerlingen zijn als tijdelijke passanten van wie je een hoop weet, maar nooit hoe het met ze af zal lopen. 'Ze zijn open eindes', zo schrijft Engels docente Charlotte Knoors in dit persoonlijke essay over de raadselachtige verhouding tussen docent en student. Lees meer

Zo rood als een kreeft

Zo rood als een kreeft

Wanneer twee Spaanse vrienden Ferenz Jacobs uitnodigen voor een protestmars tegen toerisme in Barcelona, voelt hij zich voor het eerst weer een 'outsider'. In dit essay richt hij zich op de gevolgen van massatoerisme op de permanente bewoners. Is er een ander soort toerisme mogelijk, buiten de logica van onderdanigheid, kolonialisme en uitbuiting om? Lees meer

Auto Draft 4

Tijd buiten de uren om

Micha Zaat sliep binnen een jaar in bijna 60 verschillende hotelkamers. In dit essay licht hij het fenomeen van de hotelkamer als liminaal object toe, en legt uit wat zo'n kortdurend verblijf voor gasten én kamers betekent en waarom het onmogelijk is om ouder te worden in een hotelkamer. 'In het bed waar ik gisteren droomde over sterven in een auto-ongeluk ligt nu iemand te masturberen.' Lees meer

Auto Draft 2

'Kunnen we vrienden zijn?': over een noodzakelijk veranderende mens-natuur relatie

Wanneer Jop Koopman afreist naar Lombok om de Indonesische visie op mens-natuurrelatie beter te begrijpen, gaat hij op pad met een lokale mysticus. In dit essay onderzoekt hij hoe we de verhouding mens-natuur opnieuw kunnen vormgeven; wat de agency is van onze omgeving, en waarom we vrienden moeten worden met alles rondom ons. Lees meer

Stil protest

Stil protest

Nadeche Remst laat zien hoe slaap, verdriet en dissociatie meer zijn dan persoonlijke reacties: ze worden een vorm van stil verzet tegen een wereld die kwetsbaarheid buitensluit. Lees meer

Hoe lang blijf je een vluchteling?

Hoe lang blijf je een vluchteling?

'Wat' ben je als je ergens niet thuishoort, maar ook niet terug kan naar je geboorteland? Ivana Kalaš onderzoekt het label 'vluchteling'. Lees meer

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus in een zompig moeras

Een cactus kan toch niet groeien in een zompig moeras? In dit essay schetst Jam een realistisch beeld van de autistische ervaring in een kapitalistisch systeem dat productiviteit als het hoogste goed beschouwt. Lees meer

Lieve buren

Lieve buren

Ze hebben dezelfde brievenbus en dezelfde supermarkt, maar Nienke Blanc vraagt zich in deze nooit verzonden brief af of dat het enige is dat ze met haar buren deelt. Lees meer

Best Friend (For The Forseeable Future)

Best Friend (For The Forseeable Future)

Lotte Krakers’ vriendschap met Karlien eindigde mét blauwe vinkjes, maar zonder antwoorden. Het laat Lotte reflecteren op het afdwingen van gelijkenissen in een vriendschap, en het plaatsen van vrienden op voetstukken: ‘Karlien hield me een spiegel voor, waarin ik vooral zag wat ik niet was.’ Lees meer

Je hebt mij getekend voor het leven

Je hebt mij getekend voor het leven

Hoe sluit je een hoofdstuk af? Jop Koopman schreef een brief aan zijn oude baas, in wiens tulpenbedrijf hij als invalkracht een bedrijfsongeval meemaakte. Lees meer

Lees Hard//hoofd op papier!

Hard//hoofd verschijnt vanaf nu twee keer per jaar op papier! Dankzij de hulp van onze lezers kunnen we nog vaker een podium bieden aan aanstormend talent. Schrijf je nu in voor slechts €2,50 per maand en ontvang in september je eerste papieren tijdschrift. Veel leesplezier!

Word trouwe lezer